Niezadowolenie z demokracji nadal powszechne w wielu krajach, w tym w Polsce

Badanie przeprowadzone przez Pew Research Center pokazuje, że w 12 wysokorozwiniętych krajach, które instytut bada konsekwentnie od 2017 roku, średnio 64 proc. dorosłych wyraża niezadowolenie z funkcjonowania demokracji, a tylko 35 proc. deklaruje zadowolenie. Ta grupa krajów obejmuje Kanadę, Francję, Niemcy, Grecję, Włochy, Japonię, Holandię, Koreę Południową, Hiszpanię, Szwecję, Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone.

W ciągu ośmiu lat prowadzenia badania ogólny poziom zadowolenia z funkcjonowania demokracji znacząco spadł. W 2017 roku średnio 49 proc. dorosłych w badanych krajach było zadowolonych z działania ich systemów demokratycznych, podczas gdy taki sam odsetek wyrażał niezadowolenie. Poziom zadowolenia powrócił do tego poziomu podczas pandemii COVID-19, ale w kolejnych latach ponownie się obniżył.

Poziom zadowolenia z demokracji wykazuje znaczne zróżnicowanie geograficzne. W Europie rozpiętość opinii jest szczególnie duża – od 75 proc. zadowolonych w Szwecji do zaledwie 19 proc. w Grecji. Podobnie szeroki zakres opinii obserwuje się w pięciu badanych krajach Azji i Pacyfiku (Australia, Indie, Indonezja, Japonia i Korea Południowa).

W Izraelu oraz w badanych krajach Afryki i Ameryki Łacińskiej oceny funkcjonowania demokracji są generalnie bardziej negatywne niż pozytywne. Przykładowo, 63 proc. dorosłych w Republice Południowej Afryki wyraża niezadowolenie ze swojej demokracji, podczas gdy zadowolonych jest 36 proc.

Analiza wykazała silną korelację między oceną stanu gospodarki a zadowoleniem z demokracji. Kraje, w których duży odsetek społeczeństwa pozytywnie ocenia stan gospodarki, zazwyczaj mają również wysoki poziom zadowolenia z demokracji. Indie, Indonezja, Meksyk, Holandia i Szwecja to przykłady państw, gdzie mieszkańcy są stosunkowo zadowoleni zarówno z demokracji, jak i gospodarki. Z kolei dorośli we Francji, Grecji, Włoszech, Japonii i Korei Południowej mają tendencję do negatywnej oceny zarówno stanu demokracji, jak i gospodarki.

Od 2024 roku zadowolenie z demokracji zmniejszyło się w pięciu krajach (Izrael, Japonia, Kenia, Polska i Korea Południowa), a zwiększyło w pięciu innych (Kanada, Niemcy, RPA, Wielka Brytania i USA). Cztery z krajów, w których zadowolenie wzrosło, przeprowadziły wybory krajowe między badaniami z 2024 i 2025 roku.

W Polsce Karol Nawrocki, cieszący się poparciem partii Prawo i Sprawiedliwość, zwyciężył w drugiej turze wyborów prezydenckich w czerwcu, co było powszechnie interpretowane jako dezaprobata wobec koalicji rządzącej premiera Donalda Tuska - pisze Paw Research.

W każdym z tych przypadków opinie zmieniały się wśród grup partyjnych w sposób odzwierciedlający wyniki wyborów. Generalnie zwolennicy partii, która wygrała wybory lub przekroczyła oczekiwania, stawali się bardziej zadowoleni ze stanu demokracji.

W Niemczech, po zwycięstwie Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej (CDU) i jej partnerskiej partii Unii Chrześcijańsko-Społecznej (CSU) w wyborach parlamentarnych w lutym 2025 roku, zadowolenie z demokracji wzrosło wśród zwolenników tych ugrupowań. Pozostało natomiast na podobnym poziomie wśród zwolenników Socjaldemokratycznej Partii Niemiec i Zielonych.

W Republice Południowej Afryki, gdzie Afrykański Kongres Narodowy (ANC) uzyskał największą liczbę głosów w wyborach w maju 2024 roku, ale po raz pierwszy od końca apartheidu nie zdobył większości miejsc w Zgromadzeniu Narodowym, zadowolenie pozostało praktycznie niezmienione wśród zwolenników ANC, ale wzrosło wśród zwolenników Sojuszu Demokratycznego, który dołączył do ANC w rządzie koalicyjnym.

Badacze z Pew Research Center podkreślają, że niezadowolenie z funkcjonowania demokracji niekoniecznie oznacza odwrócenie się od wartości demokratycznych. Wcześniejsze badania instytutu pokazały, że ludzie na całym świecie uważają demokrację przedstawicielską za dobry system rządów. Jednocześnie wielu jest sfrustrowanych elitami politycznymi lub czuje, że ich poglądy nie są prawdziwie reprezentowane w rządzie.