Kobiety rodzą coraz później, rośnie też liczba tych, które w ogóle nie decydują się na dziecko. W rezultacie można bezpiecznie prognozować, że w 2018 r. urodzi się niewiele ponad 390 tys. dzieci, czyli o 10 tys. mniej niż w roku ubiegłym. Te pochodzące z GUS dane każą zadać pytanie, czy Program Rodzina 500+ nadal spełnia swoją funkcję, czyli zachęca do powiększania rodziny, czy też jego koncepcja się wyczerpała.
Najświeższe dane pochodzą z 27 listopada, ale końcówka roku nie jest pierwszym okresem spadków. Przykładowo, w maju urodziło się 32 tys. dzieci, czyli prawie 11 proc. mniej niż rok wcześniej. W kolejnych miesiącach nie było lepiej: w sierpniu spadek wyniósł 1,5 tys., we wrześniu już 2,4 tys.
Analizując te dane przed kilkoma miesiącami, poprosiliśmy o komentarz prof. Irenę Kotowską, dyrektor Instytutu Statystyki i Demografii SGH. Przyznała, że spadająca liczba urodzeń nie jest dla niej zaskoczeniem.
- Byłam wśród osób, które uważały, że efekt 500+ będzie krótkookresowy, że może zmienić tylko kalendarz urodzeń. I to tych osób, które są już rodzicami jednego czy dwojga dzieci. Potwierdzają to dane o strukturze urodzeń według kolejności urodzenia dziecka – powiedziała.
Przedstawiła dane, z których wynikało, że możliwość skorzystania z programu przyspieszyła decyzję osób, które i tak chciały mieć kolejne dziecko, ale nie wpłynęła na tych, którzy w ogóle nie rozważali posiadania potomstwa.
- Po nieznacznym wzroście tych urodzeń w 2016 r. (o 1 proc.) nastąpił powrót do tendencji spadkowej obserwowanej od 2010 r., a udział urodzeń pierwszego dziecka zmniejszył się z 48,7 proc. w 2010 r. do 42,9 proc. w 2017 r. Z tego widać, że 500+ to nie jest rozwiązanie, które zachęca do rodzicielstwa - oceniła prof. Kotowska.
Nic nie zapowiada, by program Rodzina 500+ miał się skończyć, więc rodzice mają pewność, że nie zostaną z dnia na dzień odcięci od tego stabilnego zastrzyku finansowego. Mimo to liczba urodzeń spada, co jest niezbitym dowodem na to, że przy podejmowaniu decyzji o powiększeniu rodziny względy finansowe wcale nie odgrywają tak wielkiej roli, jak może się wydawać politykom, którzy ustalają zasady polityki prorodzinnej.
I zdrowie, i pieniądze
Prof. Kotowska jest autorką raportu "Niska dzietność w Polsce. Diagnoza społeczna 2013". Przygotowując go, poprosiła Polaków o podanie powodów, dla których zrezygnowali z posiadania dzieci. Wskazali oni na następujące przyczyny:
- trudne warunki materialne, brak pracy i niepewność zatrudnienia (85 proc.),
- niemożność zajścia w ciążę (85 proc.),
- złe warunki mieszkaniowe (74 proc.),
- brak odpowiedniego partnera (69 proc.),
- ryzyko chorób genetycznych dziecka (69 proc.),
- niepewność przyszłości (67 proc.),
- trudności godzenia pracy i rodzicielstwa (63 proc.),
- wysokie koszty wychowania dzieci (62 proc.),
- brak miejsc lub zbyt wysokie opłaty w żłobkach i przedszkolach (61 proc.),
- zbyt niski zasiłek na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym (60 proc.).
Dla porządku podkreślmy, że badanie zostało przeprowadzone przed wprowadzeniem programu Rodzina 500+ i być może gdyby respondenci zostali skonfrontowani z pytaniem dziś, ich odpowiedzi przedstawiałyby się nieco inaczej. Różnica nie byłaby jednak diametralnie różna, bo istnienie programu nijak nie wpłynęło na niskie zasiłki macierzyńskie/wychowawcze ani nie ułatwiło godzenia pracy i rodzicielstwa.
Pomimo upływu lat nie zwiększa się też dostępność publicznych żłobków i przedszkoli. Każda placówka ma długą listę oczekujących, o czym samorządy doskonale wiedzą, a mimo to nie rozbudowują sieci. Jak grzyby po deszczu wyrastają za to prywatne żłobki i przedszkola, ale czesne w dużych miastach znacząco przekracza 500 zł.
Ważne, by utrzymać standard
Co jeszcze powstrzymuje ludzi przed posiadaniem dzieci?
- Z naszych badań decyzji o dziecku pierwszym i kolejnych wynika, że zarówno rodziny o średnich dochodach, jak i rodziny o dochodach wyższych wskazywały na sytuację materialną jako przeszkodę. Nie chodzi zatem o to, że nie wystarcza pieniędzy na życie, ale o obawy, by nie obniżyć standardu życia poprzez pojawienie się nowego członka rodziny i o wyobrażenie, co temu dziecku trzeba zapewnić – zauważyła prof. Kotowska.
Według niej nie można też zapominać o barierach zdrowotnych. Przeszkody związane ze stanem zdrowia dotyczą nie tylko osób bezdzietnych. Pogorszenie szans, czyli wydłużenie czasu oczekiwania na dziecko, następuje już po 35. roku życia kobiety, a od wielu lat widać, że decyzję o pierwszym dziecku odkładamy na później ze względu na budowę swojej pozycji na rynku pracy.
Lista zadań jest długa
Eksperci nie mają wątpliwości, że długoterminowe efekty w postaci stabilnie rosnącej liczby urodzeń może dać tylko wspieranie rodzin, ale nie punktowo, poprzez "rzucenie" 500 zł na dwoje dzieci, lecz w drodze stosowania kompleksowych rozwiązań. Musi być więc pewność zatrudnienia przejawiająca się przez to, że wracając z urlopu macierzyńskiego, kobieta będzie wiedziała, że stanowisko z dotychczasowym wynagrodzeniem na nią czeka.
Na pewno będzie jej łatwiej zdecydować się na dziecko, jeśli rozpowszechni się system pracy na część etatu oraz praca zdalna. Kluczowe jest wspomniane tworzenie nowych miejsc w przedszkolach oraz rzeczywiste ułatwienia w zatrudnianiu opiekunek.
Rodzice, którym wystarczy nie przeszkadzać
O ile państwo deklaruje, że chce zachęcić niezdecydowanych do posiadania dzieci, to nawet nie udaje, że jest gotowe wyciągnąć ręką do tych rodzin, które choć bardzo chcą mieć dzieci, nie mogą mieć potomstwa z powodów medycznych. Nieustannie podejmowane są próby ograniczenia stosowania metody in vitro. Już teraz korzystać z niej mogą wyłącznie małżeństwa.
Obecnie posłowie pracują nad projektem, który zakłada, że możliwe będzie tworzenie tylko jednego zarodka (zamiast nawet sześciu, jak jest teraz). Jeśli w takiej formie stanie się obowiązującym prawem, in vitro praktycznie przestanie być w Polsce dostępne. Jakaś propozycja w zamian? Tak, naprotechnologia, która jest wielokrotnie tańsza, ale skuteczna w śladowym stopniu.
Dodajmy, że skuteczność in vitro w Polsce wynosi 30-40 proc. i nie odbiega od europejskiej średniej.
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl