Rybiński: Zacofanie ratuje nas przed kryzysem

Krzysztof Rybiński, były wiceprezes NBP, partner Ernst & Young: Tak. Zawdzięczamy to sobie. A to dlatego, że jesteśmy gospodarką, która ma inną strukturę od większości gospodarek, które zostały dotknięte kryzysem.

U nas większy jest udział popytu wewnętrznego w strukturze PKB. A co się z tym wiąże mniejszy jest udział handlu zagranicznego. Nie bez znaczenia jest też to, że nasza gospodarka jest też mało _ zalewarowana. _ Udział kredytów w gospodarce jest bardzo niski.

To, że mamy najniższy w tej części świata udział eksportu w PKB, chroni nas przed kryzysem, bozałamały się najważniejsze rynki zbytu. Ale w dłuższej perspektywie to nie jest dobra sytuacja.

Po kryzysie powinniśmy przystąpić jak najszybciej do budowy polskiej potęgi w handlu zagranicznym. Bo jeżeli chcemy się szybko rozwijać udział handlu zagranicznego w PKB musi rosnąć i być duży. To oznaczałoby, że nasza gospodarka jest bardziej konkurencyjna. Bo radzimy sobie nie tylko w kraju, ale i na rynkach zagranicznych.

W walce z kryzysem pomogło też to, że podejmowaliśmy mądrzejsze decyzje niż - w zdecydowanej większości - państwa, które mają teraz spadki PKB kilku- czy nawet ponad dwudziestoprocentowe - czyli republiki bałtyckie.

Tak. Nie dopuściliśmy do tego, że dynamika wzrostu kredytów była tak wysoka jak w krajach, które mają problemy. Chodzimiędzy innymi o rekomendację S.

To była jedna z niewielu takich decyzji na świecie podjętych przed kryzysem. Obecne kroki regulacyjne są już pokłosiem załamania. Tylko Polska podjęła wcześniej działania, które miały zapobiec narastaniu bańki na rynku kredytów.

Nasze banki nie zaraziły się też modą inwestowania w pochodne instrumenty kredytowe. Były to śladowe ilości. To efekt zapóźnienia. Gdybyśmy poczekali z 2,3 lata, u nas też powstałyby zespoły specjalizujące się w inwestycjach w toksyczne instrumenty typu CDO. Na szczęście banki w Polsce zarabiały dobrze na tradycyjnych instrumentach.

Nic nie robienie to nie jest dobra strategia przy tej skali kryzysu. W skali globalnej z tej recesji - bardzo powoli - ale jednak wychodzimy, m.in. dlatego że reakcja rządów i banków centralnych z całego świata była podjęta na skalę bez precedensu w historii ludzkości.

Pytanie czy przez to za 2,3 lata nie wylądujemy z innymi problemami, to już inna kwestia. Ale bez tej reakcji - gdyby zostawiono sytuację niewidzialnej ręce rynku - bylibyśmy dziś w środku bardzo poważnej światowej recesji o skali dużo większej niż to co obserwujemy.

Kraje, które mają poważne problemy musiały wdrożyć różne instrumenty, by im przeciwdziałać. Tak było m.in. w: USAi Wielkiej Brytanii. W Polsce te problemy były dużo mniejsze. Skala reakcji musiała być odpowiednio inna. To nie oznacza, że nic nie zostało zrobione. Ostatnio MFW ocenił naszą gospodarkę, wystawił nam laurkę i pochwalił nas za reakcję na kryzys.

Ale ja ostrzegałbym przed samozadowoleniem. Na horyzoncie rysuje się ryzyko. I może okazać się, że - bez odpowiednich działań - wychodzenie ze spowolnienia nie będzie dynamiczne. Jednym z głównych czynników ryzyka jest sytuacja na rynku kredytowym. Mocno utrudniony dostęp do finansowania może odbić się na tempie wychodzenia z dołka.

Wydatki rządowe i niskie stopy procentowe pozytywnie przekładają się na sytuację w Polsce. Jesteśmy częścią globalnej gospodarki. Wielu polskich producentów zyskało na tym, żerządy dopłacają do koniunktury gospodarczej. Najbardziej namacalny dowód to wzrost produkcji samochodów. To w dużej części zasługa niemieckich dopłat.

Nie możemy porównywać sytuacji w Polsce - gdzie mamy wzrost PKB w granicach 1 proc.- z ostrą recesją w Hiszpanii i Niemczech, gdzie PKB spada o ponad 5 proc. Gdyby u nas była taka sytuacja, bezrobocie rosłoby w zastraszającym tempie. Ono rośnie o tyle o ile wymusza to sytuacja gospodarcza.

Pod względem elastyczności rynku pracy nie jesteśmy prymusami. Ale nie jesteśmy też na szarym końcu. Część pracodawców zamiast zwalniać stara się skłonić ludzi, by brali dobrowolne urlopy, lub zgodzili się na ograniczenie wynagrodzeń.

Przedsiębiorcy liczą na powrót koniunktury w przyszłym roku, nie chcą więc zwalniać, by za chwilę musieć znów szukać ludzi. Liczą na to, że uda się niższym kosztem przeczekać okres dekoniunktury. Jeżeli on będzie się przedłużał, wtedy wiele firm może dojść do wniosku, że nie stać ich na przedłużanie takiego stanu uśpienia i będą zwalniać.

Ale miejmy nadzieję, że do tego nie dojdzie. Najnowsze dane wskazują, żepowinno udać się bezrobocie w ryzach.Mówiło się o 13-15 proc. i ja mam nadzieję, że więcej nie będzie. Spodziewam się jednak szczytu bezrobocia pod koniec 2010 roku. Bo wzrost gospodarczy w granicach 1-2 proc. jest za mały, by generować miejsca pracy.

To sytuacja niejednowymiarowa. Fakt, żeSłowacja ma europomaga jej walczyć z kryzysem. Bo dług Słowacji jest niżej oprocentowany niż np. dług Polski i za sprawą euro kraj jest bardziej wiarygodny.

Słowacy popełnili za to błąd, którego Polska musi uniknąć. Weszli do strefy euro z potwornie przewartościowaną koroną. Gdy waluty krajów tzw. _ emerging markets _ traciły na wartości, ich eksporterzy stali się konkurencyjni. Polska jest tu najlepszym przykładem.

Koszty produkcji Słowaków zostały przeliczone po bardzo wysokim kursie i stali się niekonkurencyjni. Tak samo płace ich robotników wyrażone w euro - za sprawą przyjętego kursu wymiany - są bardzo wysokie. A w Polsce za sprawą osłabienia złotego, wyrażone w euro one bardzo spadły.

Konkluzja jest taka. Trzeba jak najszybciej wejść do strefy euro, ale po kursie, który ma sens. Tak, by nie zrobić sobie krzywdy. Słowacy właśnie zrobili sobie krzywdę i to nie pozwoli im się szybko rozwijać przez wiele lat. Będą musieli podjąć szeroko zakrojone reformy, by wzrostem produktywności zrekompensować brak konkurencyjności jeżeli chodzi o koszty.