Zmiany w pożyczkach. Jak ustawa wpłynęła na rynek? Sprawdziliśmy

Od 18 grudnia 2022 r. obowiązuje ustawa o przeciwdziałaniu lichwie (tzw. ustawa antylichwiarska 3.0). Według Ministerstwa Sprawiedliwości, które było odpowiedzialne za zaktualizowanie tego przepisu, celem jego wprowadzenia było położenie kresu sytuacjom, "w których – przez często nagłe, nieprzewidziane trudności życiowe – Polacy tracili cały dorobek życia wskutek rażąco wysokich kosztów zaciągniętych pożyczek".

Pierwsza partia przepisów wprowadzonych przez ustawę antylichwiarską (obowiązująca od grudnia 2022 r.), dotyczyła kosztów pozaodsetkowych. Pozostałe kwestie, w tym dotyczące zasad badania zdolności kredytowej osób ubiegających się o udzielenie pożyczek pozabankowych czy objęcia firm, które oferują m.in. chwilówki, nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego, wprowadzane były w kolejnych miesiącach. Sprawdziliśmy, jak te zmiany wpłynęły na firmy pożyczkowe.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Analizy rynkowe publikowane przez Biuro Informacji Kredytowej pokazują, że w 2023 r. firmy pożyczkowe udzieliły 10,5 mln pożyczek na łączną kwotę 14,6 mld zł. Dla porównania w 2022 r. zawartych zostało 4,3 mln umów na 9,2 mld zł, a w 2021 r. było ich 3,5 mln na kwotę 7,2 mld zł. Te liczby pokazują, że nowa ustawa antylichwiarska nie przełożyła się negatywnie na sprzedaż pożyczek pozabankowych.

Od stycznia do kwietnia liczba zawartych umów była stała, a ich wartość w tym okresie zmieniła się średnio o 0,60 proc. W maju mieliśmy do czynienia ze 100 proc. wzrostem liczby udzielonych pożyczek i ich wartości o 37,5 proc. Taki wzrost zainteresowania pożyczkami pozabankowymi był spowodowany tym, że od 18 maja 2023 r. firmy pozabankowe zostały zobowiązane do przekazywania do BIK informacji o liczbie i kwocie udzielonych pożyczek. Z uwagi na to, że wcześniej takiego obowiązku nie było, do BIK raportowała tylko część firm pożyczkowych. Oznacza to, że sprzedaż pożyczek pozabankowych w pierwszych miesiącach 2023 r. była wyższa. O ile? Pokazuje to wykres przygotowany na podstawie danych, akie otrzymaliśmy z Fundacji Rozwoju Rynku Finansowego.

Z danych udostępnionych przez Fundację Rozwoju Rynku Finansowego, a pochodzących z CRIF, wynika, że między styczniem a majem 2023 r. firmy pożyczkowe udzieliły 1,54 mln pożyczek na kwotę 5,36 mld zł.

Po uwzględnieniu danych z BIK liczba pożyczek pozabankowych w pięciu pierwszych miesiącach 2023 r. wyniosła 3,34 mln, a ich kwota 9,56 mld zł.

Z informacji podanych przez BIK wynika, że w styczniu 2024 r. współpracujące z nim firmy pożyczkowe udzieliły łącznie 1 115 tys. pożyczek pozabankowych. Ich wartość wyniosła 1,567 mld zł. BIK dodaje też, że rok do roku liczba udzielonych pożyczek była większa (o +233,8 proc.), a kwota (o +101,4 proc.).

- Tak znaczący wzrost liczby udzielonych pożyczek pozabankowych wynika w dużej mierze z pożyczek udzielonych na zakupy w internecie, których spłata jest rozkładana na kilka miesięcznych rat. To efekt upowszechnienia się metody odroczonej płatności zwanej w sklepach internetowych jako "Kup teraz, zapłać później" i przekształcenia takich zobowiązań w tzw. pożyczki celowe, czyli pożyczki na zakup towarów i usług. Obecnie są one bardzo popularne. W styczniu stanowiły prawie 60 proc. liczby wszystkich udzielonych pożyczek. Jest ich dużo, natomiast są one udzielane na stosunkowo niskie kwoty. Wartość pożyczki celowej jest o ponad 70 proc. niższa niż średnia wartość pożyczki gotówkowej. Wynika to z tego, że najczęściej tego typu pożyczki celowe finansują zakupy w internecie na niskie kwoty – tak styczniową sprzedaż pożyczek pozabankowych komentuje Sławomir Nosal, kierownik Zespołu Analiz Biura Informacji Kredytowej.

Wprowadzenie ustawy antylichwiarskiej nie spowodowało załamania na rynku pożyczek pozabankowych. Sprzedaż tych pożyczek osiągnęła w 2023 r. poziom najwyższy od kilku lat, a na skutek wymagań stawianych firmom pożyczkowym, na rynku pozostali najlepsi pożyczkodawcy, a rynek pożyczek pozabankowych jest teraz uregulowany.

Maciej Kazimierski, ekspert porównywarki finansowej Totalmoney.pl