Fale upałów w Polsce. Uwaga na przegrzane leki

Wysoka temperatura oraz wystawianie ich na działanie słońca, mogą niebezpiecznie zmienić właściwości fizyko-chemiczne leków. W wielu przypadkach takie warunki przyśpieszają reakcje chemiczne jak hydroliza, utlenianie, redukcja, dekarboksylacja i karboksylacja. Są to procesy towarzyszące rozkładowi – zarówno substancji czynnych, jak i pomocniczych. W rezultacie może dochodzić do obniżenia lub utraty aktywności, a nawet zwiększenia toksyczności leku. A to sprawia, że lek zamiast pomagać, może szkodzić.

Zdecydowana większość produktów leczniczych wymaga przechowywania w temperaturze pokojowej, a więc od 15°C do 25°C. Taka temperatura powinna też panować we wszystkich miejscach, gdzie leki są sprzedawane. Dotyczy to zarówno aptek i punktów aptecznych, jak i placówek obrotu pozaaptecznego (sklepy, stacje benzynowe lub kioski). W okresie podwyższonych temperatur warto też zwrócić uwagę, na warunki transportu leków przez firmy kurierski. W dobie rosnącego zainteresowania sprzedażą wysyłkową oraz działalnością aptek internetowych, może dochodzić do „przegrzania” leków w trakcie ich transportu do klienta. Leki przechowywane lub transportowane w nieprawidłowych warunkach powinny być utylizowane.

Warunki przechowywania leków w aptekach i puntach aptecznych kontroluje wojewódzki inspektor farmaceutyczny. Tego typu placówki mają obowiązek monitorowania i rejestrowania temperatur. Mówi o tym rozporządzenie Ministra Zdrowia z 30 września 2002 r. w sprawie szczegółowych wymogów, jakim powinien odpowiadać lokal apteki. Zgodnie z jego brzmieniem elementem podstawowego wyposażenia apteki ogólnodostępnej jest lodówka lub szafa chłodnicza z urządzeniem do pomiaru temperatury, przeznaczona wyłącznie do przechowywania leków. Poza tym termometry i higrometry powinny być we wszystkich pomieszczeniach, w których przechowuje się lub sporządza produkty lecznicze oraz przechowuje się wyroby medyczne.

Inspekcja farmaceutyczna zaleca, aby każda apteka miała założony „zeszyt kontrolny”, w którym co najmniej dwa razy dziennie odnotowywane będą pomiary temperatury i wilgotności z wszystkich pomieszczeń aptecznych oraz temperatury w lodówkach lub szafach chłodzących. Dopuszczalne są również nowoczesne termometry elektroniczne, które automatycznie prowadzą pomiar i monitoring wspomnianych parametrów (czytaj więcej: Temperatura w aptekach w czasie upałów).

Jeśli inspekcja farmaceutyczna, podczas kontroli w aptece lub punkcie aptecznym stwierdzi, że w pomieszczeniu panuje zbyt wysoka temperatura, najprawdopodobniej zarządzi utylizację wszystkich leków, w nim przechowywanych (czytaj więcej: Uwaga na zbyt wysokie temperatury w aptekach).

W okresie wakacyjnym regularnie powraca temat warunków przechowywania leków w placówkach obrotu pozaaptecznego. Na ten temat szczególnie wyczuleni są farmaceuci, którzy publikują w mediach społecznościowych zdjęcia kiosków, w których leki eksponowane są na rozgrzanych szybach. Czy ktoś kontroluje sposób przechowywania leków w takich miejscach? Teoretycznie są to jednostki podlegające kontroli inspekcja farmaceutycznej. W praktyce jednak kontrolerzy WIF niemal wcale nie sprawdzają warunków przechowywania leków w sklepach czy kioskach (czytaj więcej: Wysoka temperatura może zmienić działanie leków).

W ubiegłym roku Naczelna Izba Aptekarska i Narodowy Instytut Leków zorganizowały wspólnie kampanię pod tytułem „Uwaga na leki”. Jej celem było edukowanie i zapobieganie negatywnym skutkom nieprawidłowego przechowywania i zażywania leków. Jednocześnie organizatorzy zachęcali do zgłaszania przypadków nieprawidłowego przechowywania leków w sklepach i kioskach.

- Jeżeli zauważysz, że lek jest niewłaściwie przechowywany w sklepie, kiosku czy innym punkcie sprzedaży, poinformuj nas o tym. Wyślij zdjęcie i adres punktu – można było przeczytać na stronie akcji (czytaj więcej: Widzisz lek źle przechowywany w sklepie lub kiosku? Zrób zdjęcie i zgłoś to!)
.

Dość nowym problemem jest transport leków dostępnych w sprzedaży wysyłkowej. Kwestie te reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 marca 2015 r. w sprawie wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych. Mówi ono, że „transport produktu leczniczego odbywa się w wydzielonych przestrzeniach środka transportu, zapewniających:

• zabezpieczenie produktów leczniczych przed zanieczyszczeniami organicznymi oraz uszkodzeniami mechanicznymi, a także przed mikroorganizmami i szkodnikami;
• warunki uniemożliwiające zmieszanie produktów leczniczych, w tym zmieszanie tych produktów z innym towarem, oraz skażenie produktów leczniczych;
• warunki uniemożliwiające dostęp do produktów leczniczych osobom nieupoważnionym; utrzymanie warunków temperaturowych przewidzianych dla tego produktu leczniczego przez podmiot odpowiedzialny lub odpowiednią farmakopeę.”

Problem w tym, że nikt nie kontroluje warunków, w jakich leki są dostarczane z aptek internetowych do klientów. Inspekcja farmaceutyczna nie ma ku temu żadnych kompetencji ani narzędzi. W rezultacie bardzo często zdarza się, że leki są transportowane przez firmy kurierskie tak samo, jak inne przesyłki. Bo jest to po prostu tańsze. Klient odbierający od kuriera taką przesyłkę, jest często w stanie wyczuć wyższą temperaturę paczki. A to jednoznacznie pozwala stwierdzić, że nie była przechowywana w wydzielonej przestrzeni zapewniającej temperaturę niższą niż 25°C. Takie podejrzenie powinno stanowić podstawę do zwrotu zakupionych wysyłkowo leków.

Portal MGR.FARM jest częścią Grupy farmacja.net - wielokanałowej platformy komunikacji z farmaceutami i technikami farmaceutycznymi.