Pomimo radykalnego wzrostu poziomu finansowego wsparcia rodzin z dziećmi za pośrednictwem 500+ liczba urodzeń w Polsce w okresie 2017-2020 nie różni się od prognoz Głównego Urzędu Statystycznego z 2014 roku. Trudno zatem uznać program Rodzina 500+ za sukces z punktu widzenia zmian demograficznych - piszą autorzy raportu "Świadczenie wychowawcze po pięciu latach: 500 plus ile?" opublikowanego przez think tank CenEA.
Ich zdaniem świadczenie wychowawcze przyczyniło się do ograniczenia ubóstwa wśród rodzin z dziećmi. Skala tej redukcji jest jednak skromna, biorąc pod uwagę rozmiar zaangażowanych środków.
- Dodatkowe środki przeznaczone w 2019 roku na rozszerzenie programu Rodzina 500+ przyniosły korzyści głównie rodzinom z górnej połowy rozkładu dochodów. Ponadto, choć upowszechnienie programu wyeliminowało w dużej mierze negatywne bodźce zniechęcające do aktywności zawodowej, to nie jest oczywiste, czy w obecnej sytuacji gospodarczej dojdzie do zwiększenia aktywności zawodowej kobiet, która spadła w wyniku wprowadzenia świadczenia w 2016 roku - piszą autorzy raportu.
Z 40 mld zł rocznie (tyle kosztuje program) aż 25 proc. (9,9 mld zł) trafia do 20 proc. gospodarstw domowych o najwyższych dochodach, a do 20 proc. gospodarstw o najniższych dochodach – 11,7 proc. (około 4,7 mld zł).
- Efekty każdego programu społeczno-gospodarczego należy oceniać z punktu widzenia alternatywnych rozwiązań, które można było wprowadzić tym samym kosztem dla sektora finansów publicznych. Z takiej perspektywy, po pięciu latach funkcjonowania świadczenia wychowawczego 500+, przy wszelkich korzyściach, jakie przyniosło ono milionom rodzin w Polsce, flagowy program rządu Zjednoczonej Prawicy nie wypada najlepiej - podsumowują autorzy.
Wyliczyli także, ile powinno obecnie wynosić 500+. Biorąc pod uwagę wyłącznie przeciętny wzrost cen w okresie od II kwartału 2016 roku do II kwartału 2021 roku, wynoszący 13,3 proc., przywrócenie realnej wartości świadczenia oznaczałoby jego wzrost z 500 zł do 567 zł miesięcznie.
Ale jeśli weźmiemy pod uwagę wartość koszyka dóbr koniecznego do zapewnienia rodzinom z dziećmi tzw. minimum socjalnego, świadczenie powinno wzrosnąć do kwoty 615 zł miesięcznie. Oba rozwiązania kosztowałyby budżet odpowiednio 5,4 mld zł i 9,3 mld zł rocznie.