Kiedy można zostać powołanym do wojska? Powszechny obowiązek wojskowy

O kwestii tej stanowi ustawa z dnia 4 lutego 1950 roku o powszechnym obowiązku wojskowym. Już w art. 1 tego aktu prawnego ustawodawca wskazał, że Siły Zbrojne stoją na straży największego dobra Narodu Polskiego: niepodległości Rzeczypospolitej. Choć jest to akt prawny o statusie archiwalnym, to jednak definicja pozostaje w mocy. 

Ponadto konstytucyjny obowiązek ochrony Ojczyzny istnieje na podstawie ustawy zasadniczej, a ugruntowała go w ostatnim czasie ustawa z dnia 11 marca 2022 roku o obronie Ojczyzny. Spoczywa on, zgodnie z art. 3 ust. 1, na wszystkich obywatelach Polski, którzy ze względu na wiek i stan zdrowia są zdolni do jego wykonania. 

Jeśli dana osoba jest obywatelem polskim, ale jednocześnie ma inne obywatelstwo, nie będzie podlegała obowiązkowi obrony, o ile stale zamieszkuje poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Powszechny obowiązek wojskowy przejawia się w tym, że obywatele polscy muszą:

• pełnić służbę wojskową,
• wykonywać obowiązki, które wynikają z nadanych przydziałów mobilizacyjnych i pracowniczych przydziałów mobilizacyjnych,
• pełnić służbę w jednostkach zmilitaryzowanych,
• wykonywać świadczenia na rzecz obrony Ojczyzny. 

Obowiązek służby wojskowej spełniony może być poprzez odbywanie służby zastępczej. Niemniej nie wszyscy go muszą odbywać, tak jak nie wszyscy zostaną powołani do wojska w obliczu wojny. 

Warto wspomnieć także o tym, że na mocy ustawy o obronie Ojczyzny powołane zostało Centralne Wojskowe Centrum Rekrutacji z 15 zamiejscowymi ośrodkami w każdym województwie. Dla zwiększenia liczebności Sił Zbrojnych ustawa przewiduje trzy rodzaje czynnej służby wojskowej:

• zawodową służbę wojskową,
• terytorialną służbę wojskową,
• dobrowolną zasadniczą służbę wojskową.

Istnieją też dwa rodzaje służby w rezerwie: aktywna i pasywna. 

Powołanie do czynnej służby wojskowej mogą otrzymać wszystkie zdolne do niej osoby w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. Nie ma przy tym znaczenia to, jakie mają przeznaczenie w owej służbie. 

Do spełnienia obowiązku wojskowego mogą być też powołane w razie mobilizacji lub wojny inne osoby, które zgłosiły się do pełnienia tej służby w drodze zaciągu ochotniczego. 

Powszechny obowiązek wojskowy obejmuje zarówno mężczyzn, jak i kobiety, choć istnieją od tego wyjątki. Kto dostanie powołanie?

Do obowiązku pełnienia służby wojskowej w zakresie określonym ustawą o obronie Ojczyzny powołani będą obywatele polscy, począwszy od dnia, w którym ukończą 18 lat, do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 60 lat. Wyjątkiem są posiadający stopień podoficerski lub oficerski – dla nich obowiązek wojskowy kończy się w momencie ukończenia 63 lat życia. 

Powołania do wojska nie otrzymają osoby w wieku od 18. do 60. roku życia, jeśli ze względu na stan zdrowia zostały uznane za trwale niezdolne do tej służby. Obowiązkowi nie podlegają także:

• kobiety w ciąży,
• kobiety w okresie 6 miesięcy po porodzie,
• osoby sprawujące opiekę nad dziećmi do lat 8,
• osoby sprawujące opiekę nad dziećmi od 8 do 18 lat,
• osoby sprawujące opiekę nad osobami obłożnie chorymi,
• osoby sprawujące opiekę nad osobami, wobec których orzeczono trwałą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym,
• osoby sprawujące opiekę nad osobami, wobec których orzeczono całkowitą niezdolność do pracy oraz samodzielnej egzystencji,
• osoby sprawujące opiekę nad osobami zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności.

Jeśli chodzi o brak powołania do wojska dla wskazanych, zajmujących się innymi osobami, które tego potrzebują, to muszą one wspólnie zamieszkiwać, a opieki nie można powierzyć innej osobie. 

W razie uznania żołnierza przez wojskową komisję lekarską za trwale lub czasowo niezdolnego do służby, a także w przypadku demobilizacji poszczególnych roczników lub grup żołnierzy określonych przez Ministra Obrony Narodowej nastąpić może zwolnienie z czynnej służby wojskowej.