Pod koniec lat 90. XX w. naukowcy z Uniwersytetu Cornella, David Dunning i Justin Kruger, wydali publikację, w której, na podstawie przeprowadzonego eksperymentu, wykazali, że osoby niekompetentne w jakiejś dziedzinie mają największą tendencję do przeceniania swoich umiejętności. Zjawisko to zostało nazwane efektem Dunninga-Krugera i jest szeroko opisywane zarówno w literaturze naukowej, jak i popkulturze. Teraz jednak pojawiają się publikacje, które kwestionują zasadność tego typu wniosków.
Na czym polegał eksperyment Dunninga i Krugera
Dunning i Kruger, chcąc sprawdzić, czy niekompetentni ludzie są świadomi swoich ograniczeń, wręczyli 45 studentom test logiczny, który składał się z 20 pytań, a następnie poprosili ich o ocenę własnych wyników na dwa różne sposoby. Na początek studenci mieli oszacować, na ile pytań udzielili poprawnej odpowiedzi. Następnie zostali poproszeni o ocenę tego, jak wypadli na tle innych.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Kolejny etap eksperymentu polegał na podziale studentów według wyników przeprowadzonego testu. W ten sposób stworzono cztery grupy. Studenci o najniższych rezultatach uzyskiwali średnio 10 na 20 poprawnych odpowiedzi. Dla porównania – średnia poprawnych odpowiedzi dla grupy z najlepszymi wynikami wyniosła 17. Obie grupy oszacowały, że uzyskały około 14 poprawnych odpowiedzi. Najmniej uzdolnieni przeszacowali więc swoje wyniki o około 20 punktów procentowych, podczas gdy najlepsi nie doszacowali swoich wyników o około 15 punktów.
Co ciekawe, studenci z najniższymi wynikami ocenili, że poradzili sobie lepiej niż 62 proc. uczestników testu, podczas gdy ci z najwyższymi wynikami uważali, że uzyskali lepsze wyniki niż 68 proc.
Teoria "zarozumiałego głupca". Nowe badania
Grupa naukowców pod przewodnictwem profesora matematyki Erica C. Gaze’a z Bowdoin College postanowiła jednak podważyć efekt Dunninga-Krugera. W swoim artykule opublikowanym w serwisie The Conversation Gaze twierdzi, że ludzie wciąż wierzą w istnienie tego zjawiska, ponieważ "zarozumiały głupiec" jest dobrze zakorzenionym stereotypem. Gaze i jego zespół uważają jednak, że istnieją trzy powody, dla których analiza Dunninga i Krugera jest błędna.
Najgorsi uczestnicy testu najwyraźniej przeszacowują swoje wyniki, ponieważ są po prostu najdalej od uzyskania maksymalnego wyniku. Ponadto osoby o najniższych umiejętnościach, podobnie jak większość ludzi, zakładają, że są lepsze niż przeciętne (wynika to z powszechnego błędu poznawczego zwanego złudzeniem ponadprzeciętności). Wreszcie, osoby z najniższymi wynikami nie są wyraźnie gorsze w szacowaniu swoich obiektywnych wyników – czytamy.
By udowodnić ostatnią z hipotez, naukowcy Gaze’a, podobnie jak Dunning i Kruger, przeprowadzili wśród studentów test wiedzy naukowej składający się z 25 pytań. Studenci szacowali poprawność każdej swojej odpowiedzi, mając do wyboru jedną z następujących opcji: "udało mi się", "nie jestem pewien" lub "nie mam pojęcia".
- W tym badaniu tylko 16,5 proc. studentów, którzy uzyskali najniższe wyniki, znacząco przeceniło swoje umiejętności. Okazuje się też, że 3,9 proc. znacząco zaniżyło swój wynik. Oznacza to, że pozostałe prawie 80 proc. mniej kompetentnych studentów trafnie szacowało swoje rzeczywiste umiejętności – co jest odległe wnioskom przedstawionym przez Dunninga i Krugera, że niekompetentni konsekwentnie przeceniają swoje umiejętności – czytamy.
Gaze uważa, że publikacja Dunninga i Krugera zawiera tylko jedną obserwację, która pokrywa się z rzeczywistością – to, że większość ludzi uważa się za lepszych niż przeciętni. – Według pracy mojego zespołu, to wszystko, co wykazali Dunning i Kruger. W rzeczywistości ludzie mają wrodzoną zdolność do oceny swoich kompetencji i wiedzy – twierdzi naukowiec.