Sposób na zaległe faktury. Nie na twardo, a na miękko

Nieopłacone w terminie faktury to nie od dziś problem wielu firm. Jak pokazują dane BIG InfoMonitor blisko połowa małych i średnich firm (MŚP) ma należności przeterminowane o co najmniej miesiąc, a 30 proc. o co najmniej 60 dni. Zwłaszcza dla tych najmniejszych może to nawet okazać się kwestią ich być albo nie być.

Dlatego jedną z propozycji zespołu SprawdzaMY Inicjatywa Przedsiębiorcy dla Polski, kierowanego przez Rafała Brzoskę było wprowadzenie uproszczonego mechanizmu egzekucji na podstawie faktur wystawionych w Krajowym Systemie e-Faktur (KSeF) i zaksięgowanych w JPK przez wierzyciela. KSeF ma wejść w życie od przyszłego roku, to elektroniczna platforma do wystawiania, przesyłania i przechowywania e-faktur. System ma ujednolicić obieg dokumentów oraz obniżyć koszty działalności przedsiębiorców.

Zdaniem pomysłodawców nowy system miałby przyspieszyć egzekucję długów, a tym samym poprawić płynność finansową firm i ukrócić złą praktykę "darmowego kredytu kupieckiego". Dziś ściąganie należności oznacza długotrwałe postępowania sądowe i koszty, czasami nieopłacalne, z punktu widzenia wysokości niektórych faktur. A jednocześnie nieopłacone faktury pogarszają płynność firm, w skrajnych wypadkach prowadzi to nawet do upadłości.

Na taki pomysł rząd odpowiedział "nie". W tej sprawie były konsultacje z resortami finansów oraz sprawiedliwości, ale oba ministerstwa miały zastrzeżenia.

To uproszczone myślenie, że faktura może być podstawą egzekucji. To rodziłoby ryzyko z pomyłkami czy fałszywie wystawionymi fakturami. Potrzebne są więc jakieś mechanizmy ochronne - mówi nasz rozmówca z KPRM o rządowych obawach.

A inny doprecyzowuje. - Źródłem wierzytelności nie jest faktura, źródłem jest zobowiązanie z wykonanej umowy, usługa musi być zaakceptowana i wtedy dopiero wystawiana jest faktura. A w KSeF nie ma akceptacji kwot zawartych w fakturze - wyjaśnia nasz rządowy rozmówca. Stąd zdaniem rządu trudno jest ostatecznie dochodzić takich należności bez udziału sądu.

Dlatego resort sprawiedliwości szuka innych możliwości. Jak słyszymy, myśli, żeby w tym celu wykorzystać zmieniany system Elektronicznego Postępowania Upominawczego (EPU), to procedura pozwalająca na dochodzenie roszczeń pieniężnych. W nowej wersji 3.0, która ma działać od przyszłego roku, ma mieć zmienioną funkcjonalność.

Zastanawiamy się nad alternatywnym rozwiązaniem. Chcemy w EPU 3.0 wprowadzić elektroniczny tryb zapłaty w trybie nakazowym i rozszerzenie przesłanek dla uruchomienia tego trybu. Jak przygotujemy przepisy, taki elektroniczny nakaz zapłaty (w trybie nakazowym) stanowi tytuł zabezpieczający z którym może kierować się bezpośrednio do komornika celem zabezpieczenia wierzytelności - mówi o analizowanych rozwiązaniach wiceminister sprawiedliwości Arkadiusz Myrcha.

Dziś nawet uznana przez dłużnika faktura nie daje podstawy do egzekucji, bo jest dokumentem księgowym.

Tyle że to będzie rozwiązanie bardziej "miękkie" od proponowanego przez SprawdzaMY. Wprawdzie będzie chroniło przed nadużyciami, czyli lipnym wystawianiem faktur, ale ponieważ dłużnik będzie musiał potwierdzić wierzytelność to nie będzie to recepta na tych, którzy uporczywie uchylają się od płacenia. Tu pozostanie konwencjonalna droga sądowa. Dlatego słyszymy, że zwolennicy deregulacji nie składają broni w sprawie tego pomysłu.

My nie rezygnujemy z tego pomysłu, chcemy wrócić do niego, zakładamy, że docelowo wejdzie w życie. Najpierw musi zadziałać KSeF i później wejdzie w życie nasz postulat. Dlatego nie rozglądamy się za rozwiązaniem zastępczym - mówi Eliza Misiecka z inicjatywy SprawdzaMY.

Na stronie SprawdzaMY jest mowa o tym, że proponowany system miałby dotyczyć jedynie należności niespornych, tzn. autorzy proponują wprowadzenie do KSeF możliwości łatwego kwestionowania faktury wykluczającego możliwość skorzystania z tej procedury.

Jednak ze strony rządu słychać, że nie ma miejsca w tej chwili na korekty w KSeF, bo wymagałoby to dobudowania kolejnego modułu do systemu, który właśnie jest szykowany do wdrożenia w przyszłym roku. To podrażałoby i komplikowało system, a dodatkowo oznaczałoby poślizg, a już raz jego data wejścia w życie została przełożona. Dlatego na zmianę stanowiska rządu na razie się jednak nie zanosi. Z rządu słychać, że odbyło się już kilka spotkań roboczych i rząd proponował, żeby autorzy pomysłu znaleźli jakiś europejski model dochodzenia opłat bez udziału sądu. - My na razie takiej możliwości nie widzimy - mówi rozmówca z rządu.

Sprawa egzekucji faktur za pośrednictwem KSeF to jeden z pomysłów SprawdzaMY, którym rząd powiedział "nie". Jeśli chodzi o dotychczasowy bilans współpracy, to - jak informuje SprawdzaMY - już 49 postulatów weszło w życie w ramach ustaw podpisanych przez Prezydenta RP, rozporządzeń, okólników czy wytycznych (część pozalegislacyjna). 76 jest na etapie projektów ustaw i są procedowane przez Parlament, 29 postulatów przyjęło formę ustawy i zostało podpisanych przez Prezydenta RP - w ostatnim czasie 9 nowych, a 20 zrealizowano w inny sposób, np.: przez wydanie wytycznych lub rozporządzenia.

Grzegorz Osiecki i Tomasz Żółciak, dziennikarze money.pl