Świat tonie w długach nie do spłaty. Zadłużenie państw sięga 78 bilionów dolarów

Program 500+, trzynaste emerytury, wielkie inwestycje infrastrukturalne - to wszystko jest finansowane z pieniędzy podatników. Problem w tym, że rok w rok tego typu wydatki (nie tylko polskiego rządu) nie znajdują pełnego pokrycia w dochodach budżetowych. Tym samym jako państwo systematycznie się zadłużamy, pożyczając brakujące pieniądze.

Taka praktyka doprowadziła do tego, że na liczniku długu mamy już prawie 1,2 bln zł. I ta kwota ciągle rośnie. Według wyliczeń Forum Obywatelskiego Rozwoju (FOR), z każdą sekundą - za sprawą m.in. odsetek od wcześniej zaciągniętych zobowiązań - zadłużenie rośnie o blisko 7781 zł.

Gigantyczny skok zadłużenia odnotowujemy za sprawą kryzysu wywołanego pandemią koronawirusa. M.in. uruchomione przez rząd tarcze antykryzysowe doprowadzą do tego, że deficyt tylko w tym roku przekroczy 109 mld zł. To największa dziura budżetowa w XXI wieku w Polsce.

Nie trzeba czekać do końca roku, by widzieć efekty. Już teraz dotychczasowy przyrost długu państwa (ogółem) można szacować na blisko 200 mld zł. Na koniec ubiegłego roku Ministerstwo Finansów, w zależności od metodologii, szacowało zadłużenie na blisko bilion złotych.

W długach w związku z kryzysem COVID-19 tonie cały świat. Niemcy również notują dług wyższy o 200 mld, ale w ich przypadku mowa o euro. Dla porównania, zadłużenie rządu naszych południowych sąsiadów z Czech od początku roku wzrosło o kilkanaście miliardów dolarów. Stosunkowo niedużo, ale to znacznie mniejszy kraj.

Tak mocno dotknięte przez koronawirusa kraje jak Włochy czy Hiszpania w osiem miesięcy dopisały odpowiednio około 150 i 200 mld euro długu. Choć to i tak niewiele przy Stanach Zjednoczonych, które w obliczu pandemii zadłużyły się o kolejne 3 bln dolarów.

W tej chwili zadłużenie USA zbliża się do 27 bln dolarów. Co gorsza, jak wynika z prognoz twórców licznika długu "USDebtClock", przy obecnym koszcie pieniądza, w 2024 roku na liczniku może być już prawie 46 bln dolarów. Dług może wtedy być na poziomie blisko 170 proc. PKB USA.

Jeszcze w 2000 roku dług USA w relacji do PKB był poniżej granicy 60 proc., a w 1980 roku nie przekraczał 35 proc.

Bardzo ciekawie wygląda grafika, pokazująca udział poszczególnych krajów w światowym zadłużeniu. Widać, że Amerykanie dominują.

Należy podkreślić, że powyższy wpis na Twitterze jest z lutego i odnosi się do danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego z 2019 roku. Wtedy całe światowe zadłużenie państw szacowano na około 69 bilionów dolarów. Teraz mowa o ponad 78 bilionach. Udział poszczególnych państw jest jednak aktualny.

Zadłużenie państw przybrało już gigantyczne rozmiary, niewidziane nigdy wcześniej. Przeciętny obywatel wie, że nie spłacając zobowiązań, naraża się na duże problemy i ściganie ze strony firm-wierzycieli czy urzędów. Można więc się zastanawiać, czy takie państwowe długi mogą być kiedyś spłacone?

Eksperci rynkowi pytani przez money.pl raczej nie mają złudzeń i otwarcie sugerują, że liczniki długu nigdy nie zostaną wyzerowane. Wskazują, że inwestorzy zdają sobie z tego sprawę. I nawet mimo dużych kwot, poza pojedynczymi przykładami, do których należy np. Argentyna, długi nie wymknęły się jeszcze spod kontroli.

- Długu się raczej nie spłaca, ale "roluje" się go, czyli zaciąga nowy dług, żeby spłacić stary - opisuje mechanizm prof. Jacek Tomkiewicz, ekonomista z Akademii Leona Koźmińskiego (ALK). Wskazuje, że nawet bankructwo kraju nie oznacza "wyzerowania" długu.

- Porozumienia z wierzycielami polegają na restrukturyzacji, czyli część długu się umarza, a resztę rozkłada na długi okres spłaty. Tak było w Polsce w połowie lat 90-tych z długiem zagranicznym, którego nie obsługiwaliśmy. Porozumienie z Klubem Londyńskim i Paryskim umożliwiło nam powrót na światowy rynek długu - przypomina prof. Tomkiewicz.

Tomasz Bursa, wiceprezes Opti TFI, wskazuje, że możliwe są jedynie próby redukcji długu w relacji do PKB. Zauważa, że Niemcy w ciągu dekady potrafiły zmniejszyć go o blisko 20 pkt. proc. Podobne starania czynili też Czesi.

- Jest to powolny i długotrwały proces, który wymaga ogromnej dyscypliny i wyrzeczeń. Jeżeli jednak świat podążyłby drogą Niemiec lub Czech, to oznaczałoby to konieczność poszukania około 2 pkt. proc. PKB rocznie oszczędności lub podniesienia podatków przez okres około 25-30 lat - ocenia.

- W przypadku Polski byłoby to około 40-50 mld zł rocznie, co oznaczałoby konieczność 10 proc. wzrostu przychodów, głównie podatków, lub podobny spadek wydatków. Jest to nierealne, biorąc pod uwagę także fakt narastającej presji na wydatki emerytalne i starzenie się społeczeństw. To pokolenie już tych długów nie spłaci - nie ma złudzeń Tomasz Bursa.

Masowe zadłużanie się krajów pozostanie więc bez konsekwencji? Ekspert ostrzega, że w długim horyzoncie czasu efektem będzie coraz większa presja na wzrost cen.

- Inwestorów pożyczających państwu pieniądze tak naprawdę nie interesuje, czy kiedyś one spłacą swoje długi w całości - wskazuje Konrad Białas, główny ekonomista Domu Maklerskiego TMS. Tłumaczy, że wystarczy, by bieżące zobowiązania były spłacane.

- Nikt nie kwestionuje wypłacalności USA i Japonii, ale zupełnie inaczej podchodzi się do gospodarek wschodzących. Stąd nie można wprost oczekiwać, że wysoki deficyt budżetowy Polski będzie traktowany z podobną pobłażliwością jak deficyt USA - zauważa Białas.

- Pandemia stworzyła nadzwyczajne warunki, w których od przejściowego wzrostu zadłużenia ważniejsze jest złagodzenie recesji i uchronienie przed nieodwracalnym ubytkiem PKB. Ale gdy tempo ożywienia zostanie ustabilizowane, surowa ocena polityki fiskalnej powróci. Bardzo ważne, aby do tego czasu polski rząd pokazał plany ograniczenia deficytu, inaczej Polska i polskie aktywa utracą zaufanie inwestorów - ostrzega ekspert TMS.

Zapisz się na nasz specjalny newsletter o koronawirusie.