Podstawa prawna ustalania wyników wyborów
Zarówno głosowanie, jak i ustalanie wyników wyborów jest regulowane przepisami Kodeksu wyborczego. Wskazano w nim cały rozdział dotyczący zasad ustalania wyników wyborów do Sejmu i Senatu. Artykuł 228 stanowi, że to obwodowa komisja wyborcza do spraw ustalania wyników głosowania w obwodzie oblicza:
- liczbę wyborców, którzy są uprawnieni do głosowania;
- liczbę wyborców, którym w dniu wyborów wydano karty do głosowania;
- liczbę wyborców głosujących przez pełnomocnika;
- liczbę kart, jakie zostały wyjęte z urny, z podziałem na karty nieważne i ważne;
- liczbę głosów nieważnych, z podaniem, dlaczego zostały za takie uznane;
- liczbę głosów ważnych, oddanych łącznie na wszystkie listy kandydatów i oddanych na poszczególne listy kandydatów;
- liczbę głosów ważnych oddanych na poszczególnych kandydatów z list.
Na podstawie takich obliczeń sporządzany jest protokół głosowania w danym obwodzie, który następnie przesyłany jest w obwodzie do okręgowej komisji wyborczej. Odpowiada ona za sprawdzenie, czy ustalenie wyników wyborów odbyło się prawidłowo. Jeśli cokolwiek budzi wątpliwości okręgowej komisji wyborczej, ma ona prawo zarządzić ponowne przeliczenie głosów przez komisję.
Praca okręgowych komisji wyborczych przy ustalaniu wyników wyborów
Po przesłaniu czy przekazaniu w systemie informatycznym wyników głosowania w obwodowych komisjach wyborczych trafiają one do okręgowych komisji. Na podstawie protokołu każda taka komisja ustala wyniki z podziałem na poszczególne listy kandydatów. Sporządza protokół rezultatów głosowania w swoim okręgu wyborczym – w dwóch jednakowo brzmiących egzemplarzach. Protokoły muszą być podpisane przez wszystkie osoby, które wchodziły w skład komisji wyborczej, obecne przy ich sporządzaniu. Obowiązkowo musi się na nich znaleźć również pieczęć komisji.
Zadaniem przewodniczącego okręgowej komisji wyborczej jest przekazanie protokołów do Państwowej Komisji Wyborczej za pośrednictwem sieci elektronicznego przesyłania danych.
Praca Państwowej Komisji Wyborczej przy ustalaniu wyników wyborów
Zasady ustalania wyników wyborów do Sejmu i Senatu wskazują, że Państwowa Komisja Wyborcza uzyskuje protokoły z okręgowych komisji, a następnie sprawdza, czy w okręgach ustalono prawidłowo wyniki wyborów. Jeśli nie, PKW zarządza ponowne ustalenie tych wyników.
W gestii PKW leży ustalenie na podstawie protokołów wyników głosowania w poszczególnych okręgach wyborczych wstępnej liczby głosów ważnych i nieważnych oddanych na listy kandydatów komitetów wyborczych w skali kraju. Pod uwagę brane są też listy spełniające warunki uprawniające do uczestnictwa w podziale mandatów w okręgach wyborczych. Po oszacowaniu takich liczb podawane są one w Biuletynie Informacji Publicznej. W tym samym miejscu PKW w ramach swojego protokołu ustala zbiorcze wyniki głosowania na listy kandydatów w skali kraju. Zawiadamia pisemnie okręgowe komisje wyborcze. One zaś przyznają mandaty dla kandydatów na listach wyborczych, w kolejności otrzymanej liczby głosów.
Zanim do tego dojdzie, PKW ustala, które komitety przekroczyły próg wyborczy. Obowiązują progi:
- 5 proc. dla komitetów partyjnych i komitetów wyborczych wyborców,
- 8 proc. przy koalicjach wyborczych.
Okręgowa komisja wyborcza dokonuje ostatecznie podziału mandatów z wykorzystaniem przyjętej w przepisach metody D`Hondta. Ustala się w ten sposób 460 mandatów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, podając je do protokołu, który trafia do PKW. Po sprawdzeniu, czy ustalenia są prawidłowe, PKW ogłasza wyniki wyborów w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej w formie obwieszczenia.