Andrzej Duda ogłosił w czwartek, że powołuje Radę ds. Społecznych, a zasiądzie w niej m.in. prezes ZUS prof. Gertruda Uścińska. Jej celem będzie opracowanie koncepcji wdrożenia w Polsce emerytur stażowych, które prezydent obiecał w trakcie ubiegłorocznej kampanii prezydenckiej.
- Tu, w ramach tej właśnie Rady ds. Społecznych, przed nami nie tylko dyskusja, ale jakaś propozycja tzw. emerytury stażowej - tłumaczył Andrzej Duda. - Nie będę ukrywał, że my już tu od jakiegoś czasu na tym pracujemy z panią prezes [ZUS - red.], ale wypracowanie tego rozwiązania będzie, mam nadzieję, dziełem tej właśnie kadencji - dodał.
Zapowiadany w trakcie kampanii pomysł zakładał, że Polacy będą mogli przejść na emerytury jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Warunkiem w tym wypadku byłoby przepracowanie 35 lat w przypadku kobiet i 40 lat w przypadku mężczyzn.
Emerytury stażowe to dalsze obniżanie wieku emerytalnego
Gdyby zatem statystyczni Kowalscy zaczęli pracować już od 18. roku życia, na emeryturę mogliby przejść nawet 7 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego, który wynosi odpowiednio: 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Trzeba jednak od razu wspomnieć, że do emerytur stażowych miałyby się wliczać zarówno okresy składkowe, jak i nieskładkowe.
Oskar Sobolewski z Instytutu Emerytalnego w rozmowie z money.pl podkreśla, że emerytury stażowe w praktyce są dalszym obniżaniem wieku emerytalnego. A to odbije się na wysokościach wypłacanych świadczeń przyszłym seniorom, gdyż po pierwsze odłożą na nie mniejsze środki, a po drugie wcześniej przejdą na emeryturę, a zatem dłużej będą czerpać świadczenia z pomniejszonego kapitału.
- Emerytury stażowe będą bardzo niskie ze względu na to, że w ich przypadku wiek emerytalny osiąga się w wieku między 53 a 58 lat w zależności od płci. Już dziś emerytury są niskie przy wieku 65 lat. Dalsze obniżanie wieku emerytalnego nawet o 5 lat powoduje, że emerytury co do zasady nie będą wyższe niż minimalne - podkreśla ekspert.
Przypomnijmy, że od 1 marca 2021 roku emerytura minimalna wynosi 1250,88 zł brutto. Na rękę daje to ok. 1 tys. zł. Według eksperta z Instytutu Emerytalnego wraz ze wdrożeniem pomysłu świadczeń stażowych potrzebna byłaby kampania informująca Polaków, co to dla nich oznacza.
Czytaj też: Rząd chce zniechęcić do przechodzenia na emeryturę. Money.pl dotarł do Krajowego Planu Odbudowy
Rząd jednak dziś nieco na okrętkę wycofuje się z obniżonego wieku emerytalnego. Lektura Krajowego Planu Odbudowy sugeruje wprost - za kilka lat na rynku pracy zabraknie pracowników. Chociaż rząd w KPO przyznaje, że dziś nie ma możliwości podniesienia wieku emerytalnego, to jednak zapowiada szereg zachęt i wabików dla seniorów do dalszej pracy po jego osiągnięciu. Znajdą się one i w KPO, i w szykowanym Polskim Nowym Ładzie.
Oskar Sobolewski zwraca uwagę, że do 2024 roku na emeryturę przejdzie nawet 1 mln pracowników. W money.pl pisaliśmy, że za 25 lat co drugi Polak będzie po pięćdziesiątce, a starzejące się społeczeństwo to wyzwanie dla systemu emerytalnego.
- W jednej z propozycji, które pojawiły się na biurku prezydenta Andrzeja Dudy, autorstwa "Solidarności", pojawił się mechanizm uprawniający do przejścia na emeryturę po osiągnięciu stażu pracy 35-40 lat pod warunkiem, że zgromadzony kapitał pozwala na wypłatę świadczenia nie niższego, niż 120 proc. minimalnej emerytury - zwraca uwagę Sobolewski.
W jego ocenie ten próg powinien być wyższy. Emerytura stażowa powinna wynieść przynajmniej 150 proc. minimalnego świadczenia.
Czy zatem emerytury stażowe mają sens? Zdaniem Oskara Sobolewskiego tak, jeżeli uprawniona do niej byłaby osoba ze stażem 45- lub 50-letnim.
Związki od lat zabiegają emeryturę stażową
Przy takim stażu pracy jednak pracownik byłby uprawniony do emerytury stażowej długo po osiągnięciu wieku emerytalnego. A związkom zawodowym - które od lat walczą od świadczenia stażowe - chodzi o to właśnie, by Polacy mogli jak najszybciej uzyskać furtkę do przejścia na emeryturę.
O wprowadzenie stażowych świadczeń szczególnie zabiegają OPZZ i NSZZ "Solidarność". Pierwsi przekazali już dwukrotnie prezydentowi własne projekty ustaw. W grudniu natomiast wysłali listy od pracowników z długim stażem pracy oczekujących emerytur stażowych.
Natomiast w programie "Money. To się liczy" Marek Lewandowski, rzecznik NSZZ "Solidarność", podkreślił, że chodzi o to, aby umożliwić pracownikowi skorzystanie z możliwości pójścia na emeryturę po przepracowaniu odpowiedniej liczby lat. Decyzja jednak ma należeć do samego zatrudnionego.
- Nikomu nie chodzi o to, żeby iść jak najszybciej na emeryturę i żyć za głodowe pieniądze. Emerytury stażowe, o które my postulujemy, nie będą jakieś szczególnie wysokie - wyjaśniał rzecznik "S". To właśnie z tym związkiem zawodowym Andrzej Duda podpisał umowę programową, w której znalazły się emerytury stażowe.
OPZZ natomiast dodaje na swoich stronach, że - jak pokazuje praktyka - ledwie połowa uzyskujących prawo do emerytury korzysta z niego od razu.
Różne szacunki kosztów dla budżetu
Dr Antoni Kolek z Instytutu Emerytalnego oszacował, że emerytury stażowe oznaczają wzrost wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) o ponad 11 mld zł rocznie przy założeniu, że przejdzie na to świadczenie 400 tys. osób i ich emerytury wyniosą średnio tyle, ile emerytura przeciętna przyznana w 2019 roku (2 338,38 zł).
OPZZ jednak posiada ekspertyzę autorstwa dra hab. Ryszarda Szarfenberga, która zaprzecza twierdzeniu o wysokich kosztach wprowadzenia emerytur stażowych. W grudniu 2020 roku złożyli ją na biurko prezydenckie.
- Owszem, w pierwszych latach wydatki zwiększyłyby się, ale następnie zauważalny byłby ich spadek - tłumaczył w marcu przewodniczący OPZZ Andrzej Radzikowski, cytowany przez PAP.
Jednak ZUS już dziś szacuje, że w budżecie FUS-u zabraknie ok. 300 mld złotych do 2025 roku. Kolejne 20 mld złotych pochłaniają 13. i 14. emerytury.
Obywatelski projekt wprowadzenia emerytur stażowych wpłynął do Sejmu już w połowie 2016 roku. Posłowie pochylili się nad nim raz.