Czym jest zachowek?
Zadaniem zachowek jest ochrona interesów majątkowych osób, które są najbliższe spadkodawcy. Prawo do zachowku jest wynikiem więzi rodzinnej, która łączy osobę uprawnioną do zachowku ze spadkodawcą. Zachowek nie jest więc zależny od woli spadkodawcy. Należny jest nawet wtedy, gdy autor spadku nie chce danej osobie nic zostawić. Ma po prostu zabezpieczyć interes najbliższej rodziny, gdyby osoba zmarła nie zostawiła im nic w testamencie.
Wyobraźmy sobie sytuację, że spadkodawca przekazuje w testamencie cały swój majątek osobom niespokrewnionym, obcym. Zachowek pozwala na uzyskanie określonych korzyści związanych z tym, że nie otrzymaliśmy spadku, a mamy do niego prawo.
Jeżeli osoby najbliższe zostały pominięte w testamencie, należy im się zachowek. To forma zabezpieczenia rodziny, na wypadek, gdyby zmarły zapisał cały swój majątek osobom spoza rodziny. Żeby starać się o zachowek, wystarczy więc być pominiętym w testamencie. Faktyczne roszczenie pojawia się w momencie, gdy uprawniony do zachowku nie otrzymał odpowiedniej wartości zachowku od spadkodawcy.
Komu przysługuje zachowek i w jakiej wysokości?
Zachowek należy się:
- małżonkowi;
- dzieciom, wnukom;
- rodzicom spadkodawcy.
Zatem w jakiej formie przysługuje zachowek? Zachowek jest zawsze roszczeniem pieniężnym. O ile w spadku można otrzymać np. nieruchomość, o tyle mówiąc o zachowku, trzeba wiedzieć, że jest to określona kwota pieniędzy.
Dlatego jako zachowku nie można traktować konkretnych rzeczy, przedmiotów stanowiących majątek spadkowy. Celem zachowku jest rekompensata dla pokrzywdzonego spadkobiercy, a nie możliwość uzyskania określonych przedmiotów ze spadku, które mają wartość.
Jeżeli zadośćuczynienie związane z zachowkiem ma być wypełnione w sposób odmienny, to można to zrobić jedynie, jeśli zgodzą się na to wszyscy zainteresowani. Chodzi tu o zobowiązanego do zapłaty zachowku, a także osobę uprawnioną do jego otrzymania.
Zachowek nie należy się, jeśli została orzeczona przez sąd separacja albo trwa akurat sprawa o orzeczenie i nie doszło do formalnego jej orzeczenia. Na fakt otrzymania zachowku nie będzie mieć natomiast wpływu to, że małżonkowie nie prowadzą wspólnie gospodarstwa domowego i mieszkają osobno, czyli w sytuacji tzw. nieformalnej separacji.
Kto musi zapłacić zachowek?
Konieczność zapłaty zachowku spoczywa na:
- spadkobiercach;
- zapisobiorcach windykacyjnych;
- obdarowanych poprzez umowę darowizny.
Głównymi odpowiedzialnymi za uregulowanie kwestii zachowku są spadkobiercy. Ich odpowiedzialność jest proporcjonalna do udziału w spadku.
W jakiej wysokości przysługuje zachowek? Jak go wyliczyć?
Osobie, która jest uprawniona do zachowku, przysługuje połowa wartości udziału spadkowego, który otrzymałaby w sytuacji dziedziczenia ustawowego. Wyjątkiem są tutaj osoby małoletnie, a także te, które są trwale niezdolne do pracy. Im należy się zachowek w wysokości 2/3 wartości ich udziału spadkowego.
Przedawnienie zachowku
Jak każde roszczenie majątkowe, także i to dotyczące zachowku podlega przedawnieniu. Kiedy to się zdarza? Odpowiedź jest prosta. Przedawnienie zachowku następuje po 5 latach od ogłoszenia testamentu. Jeśli testamentu nie sporządzono, okres 5 lat liczymy od chwili otwarcia spadku.