Zazwyczaj PESEL jest nadawany dziecku automatycznie, niedługo po jego urodzeniu. Szpital informuje miejscowy urząd stanu cywilnego o urodzeniu się dziecka, a rodzice odbierają w nim tylko stosowny dokument potwierdzający jego numer. Dzięki temu można dziecko zapisać na przykład do lekarza.
Czym jest PESEL?
PESEL to nie tylko ciąg cyferek. Jest to cały rejestr, w skład którego wchodzi wiele informacji. Wśród nich są takie jak:
- Nazwisko i imiona;
- Nazwisko rodowe;
- Nazwiska i imiona rodziców;
- Data i miejsce urodzenia;
- Kraj urodzenia;
- Stan cywilny;
- Numer aktu urodzenia;
- Płeć;
- Obywatelstwo;
- Dane małżonka;
- Data i miejsce zawarcia związku małżeńskiego;
- Adres zameldowania i wszystkie wymeldowania;
- Wyjazdy poza granice trwające ponad 6 miesięcy;
- Data zgonu.
Cudzoziemcy mają jeszcze bardziej rozbudowany rejestr, dotyczący na przykład serii i numeru dokumentu rejestracji na pobyt stały.
Każdy numer PESEL jest unikatowy i nie powtarza się w przypadku żadnej osoby. Z tego powodu składa się on aż z 11 cyfr. Wśród nich znajduje się zakodowana data urodzenia, liczba porządkowa, zakodowana płeć oraz cyfra kontrolna. Przedostatnia, 10. cyfra numeru PESEL to oznaczenie płci. O, 2, 4, 6, 8 to oznaczenie płci żeńskiej, natomiast cyfry 1, 3, 5, 7, 9 oznaczają płeć męską. Jeżeli dana osoba zmieni płeć, nadawany jest jej nowy numer PESEL. Inaczej wygląda PESEL osób, które urodziły się w innych latach niż 1900-1999, do numeru oznaczającego miesiąc i dzień dodawane są dodatkowe cyfry (w przypadku lat 2000-2099 jest to cyfra 20 zamiast roku).
Jak nadaje się numer PESEL?
Numer PESEL otrzymują osoby, które spełnią kilka warunków. Prawo do niego mają obywatele Polski, którzy są zameldowani na terytorium kraju na pobyt stały lub czasowy trwający dłużej niż trzy miesiące. Należy się on również cudzoziemcom, którzy w Polsce opłacają składki na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne. PESEL dotyczy także obywateli polskich, którzy mieszkają na stałe za granicą, ale ubiegają się w polskich jednostkach o wydanie im paszportu.
Błędy w numerze PESEL
System odpowiedzialny za nadanie numeru PESEL nie jest pozbawiony wad i dlatego czasami dochodzi do błędów. Najbardziej powszechne są błędy w dacie urodzenia, ale te są najłatwiejsze do zauważenia i najczęściej zgłaszane już przez rodziców. Zdarzają się także błędy w cyfrze określającej płeć, a także niepoprawne cyfry kontrolne. Takie pomyłki trudniej jest zauważyć i najczęściej wychwytuje się je dopiero w chwili konieczności podania numeru PESEL w jakimś urzędzie. Dlatego pomyłek nie można wykluczyć.
W razie problemów numer PESEL można zmienić. Dochodzi do tego w sytuacji zmiany płci, ale także zmiany aktu urodzenia lub błędnej decyzji urzędników. Na przykład w 2012 roku doszło do sytuacji, kiedy w wyniku pomyłki nadano taki sam numer PESEL dwóm tysiącom osób. Takie błędy oczywiście trzeba od razu naprawić.
Rejestr PESEL umożliwia szybki dostęp do wielu informacji o obywatelu, co jest pomocne na przykład przy załatwianiu spraw urzędowych i je przyśpiesza.