Inwestycje w Polsce spadają na potęgę. Duży bank zabrał głos

Ekonomiści Credit Agricole w najnowszym raporcie przypominają, że zgodnie z danymi GUS realne inwestycje przedsiębiorstw zatrudniających co najmniej 50 osób zmniejszyły się w czwartym kwartale o 8,4 proc. rok do roku wobec spadku o 10,8 proc. w trzecim kwartale. Jest to już czwarty kwartał z rzędu, w którym odnotowano ich spadek w ujęciu rocznym. Analitycy zaznaczają, że spadek inwestycji przedsiębiorstw dotknął wszystkich głównych kategorii inwestycyjnych.

W kategorii "budynki i budowle" wystąpił spadek o 12,2 proc. rok do roku w czwartym kwartale wobec spadku o 16,4 proc. w trzecim kwartale. W kategorii "maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia" odnotowano spadek o 5,1 proc. wobec spadku o 9,2 proc. w poprzednim kwartale, a w kategorii "środki transportu" spadek wyniósł 7,6 proc. wobec 2,3 proc. w trzecim kwartale. Ekonomiści podkreślają jednak, że w pierwszych dwóch wymienionych kategoriach doszło do nieznacznego spowolnienia tempa spadku.

Zespół analityczny Credit Agricole wskazuje, że z szerokim spadkiem inwestycji w ujęciu realnym, choć w wolniejszym tempie niż w trzecim kwartale, mieliśmy do czynienia również w podziale uwzględniającym formy własności przedsiębiorstw. Zgodnie z danymi PONT Info, w cenach stałych obniżenie inwestycji odnotowano zarówno w przypadku inwestycji przedsiębiorstw o dominującym udziale sektora publicznego (spadek o 14,3 proc. w czwartym kwartale wobec spadku o 18,3 proc. w trzecim kwartale), jak i firm prywatnych krajowych (spadek o 3,8 proc. wobec 6,0 proc.) oraz firm prywatnych zagranicznych (spadek o 6,0 proc. wobec 8,5 proc.).

Zdaniem ekonomistów relatywnie silny spadek dynamiki inwestycji w firmach o dominującym udziale sektora publicznego wynikał z obniżonej absorbcji środków unijnych pomiędzy perspektywami finansowymi 2014-2020 i 2021-2027. Absorbcja środków unijnych oznacza wykorzystanie funduszy przyznanych danemu krajowi przez Unię Europejską poprzez realizację projektów spełniających określone kryteria.

Analitycy podkreślają, że istotnym czynnikiem ograniczającym aktywność inwestycyjną pozostaje niskie wykorzystanie mocy wytwórczych. Odsezonowane wykorzystanie mocy wytwórczych w przetwórstwie w ostatnich kwartałach kształtuje się w trendzie spadkowym i obecnie wynosi około 76,8 proc., podczas gdy przed wybuchem pandemii było to 80,7 proc. Oznacza to, że firmy nie zderzają się z barierą w postaci wysokiego stopnia wykorzystania mocy wytwórczych, która w przeszłości była głównym czynnikiem skłaniającym przedsiębiorstwa do zwiększenia nakładów inwestycyjnych.

W raporcie zwrócono szczególną uwagę na różnice dotyczące tego, w co inwestują firmy prywatne krajowe i zagraniczne. W przypadku firm krajowych obserwowany jest silny wzrost dynamiki inwestycji w kategorii "maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia" (spadek tylko o 0,7 proc. rok do roku w czwartym kwartale wobec spadku o 12,4 proc. w trzecim kwartale). Z kolei w przypadku firm zagranicznych mamy do czynienia z wyraźnym wzrostem inwestycji w kategorii "środki transportu" (wzrost o 28,6 proc. rok do roku w czwartym kwartale wobec wzrostu o 6,2 proc. w trzecim kwartale).

Ekonomiści, aby lepiej zrozumieć przyczyny tych różnic, przeanalizowali szczegółowe dane PONT Info dotyczące inwestycji w poszczególnych sekcjach PKD (Polskiej Klasyfikacji Działalności). W przypadku firm zagranicznych, głównym źródłem wzrostu inwestycji w kategorii "środki transportu" była branża "64.91 Leasing finansowy", w której w ujęciu nominalnym wartość inwestycji zwiększyła się w czwartym kwartale o 144,9 proc. rok do roku i wyniosła 2243,8 mln zł.

Analitycy wyjaśniają, że na tak duży wzrost w tej kategorii złożyły się trzy główne czynniki. Po pierwsze, firmy leasingowe pod koniec 2024 roku zwiększały zapasy pojazdów, chcąc zabezpieczyć się przed wzrostem ich cen ze względu na wprowadzone od stycznia 2025 roku nowe limity emisji spalin. Po drugie, firmy leasingowe mogły zwiększać zapasy samochodów elektrycznych, przygotowując się do nowego programu "NaszEauto", który wszedł w życie w lutym bieżącego roku i zastąpił program "Mój Elektryk", obejmując dopłaty do zakupu lub leasingu samochodów elektrycznych. Po trzecie, firmy leasingowe mogły zwiększać zapasy pojazdów w oczekiwaniu na ożywienie popytu po zniesieniu od 1 stycznia bieżącego roku obowiązku naliczania składki zdrowotnej przy sprzedaży środków trwałych wykupionych z leasingu.

Ekonomiści zaznaczają, że z tego powodu można oczekiwać, iż silny wzrost inwestycji w czwartym kwartale w kategorii "środki transportu" miał jednorazowy charakter i ich dynamika silnie wyhamowała w pierwszym kwartale bieżącego roku.

Analitycy podkreślają również, że w przypadku firm krajowych większość danych dotyczących struktury inwestycji w kategorii "maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia" jest objęta tajemnicą statystyczną, co uniemożliwia wskazanie, które konkretnie branże odpowiadały za odnotowany w czwartym kwartale silny wzrost dynamiki inwestycji w tej kategorii. Biorąc jednak pod uwagę relatywnie niskie wykorzystanie mocy wytwórczych oraz moment cyklu koniunktury, w którym znajduje się polskie przetwórstwo, eksperci Credit Agricole zakładają, że inwestycje te miały przede wszystkim charakter odtworzeniowy lub były związane z procesami restrukturyzacyjnymi w tym sektorze.

W podsumowaniu analizy autorzy stwierdzają, że dane o inwestycjach przedsiębiorstw w czwartym kwartale stanowią wsparcie dla ich prognozy, zgodnie z którą realna dynamika inwestycji przedsiębiorstw ogółem zwiększyła się w czwartym kwartale 2024 roku do -1,8 proc. wobec -3,9 proc. w trzecim kwartale 2024 roku. W kolejnych kwartałach 2025 roku analitycy przewidują następujące wartości: 4,0 proc. w pierwszym kwartale, 5,7 proc. w drugim kwartale, 6,5 proc. w trzecim kwartale oraz 4,0 proc. w czwartym kwartale 2025 roku.

Zdaniem ekspertów wzrostowi dynamiki inwestycji przedsiębiorstw sprzyjać będą efekty niskiej bazy z 2024 roku, inwestycje skierowane na zwiększenie wydajności, a także tak zwany efekt "wpychania". Jest to efekt zakładający, że inwestycje przedsiębiorstw mają często charakter komplementarny względem inwestycji publicznych, jak na przykład budowa stacji paliw w odpowiedzi na budowę autostrady. Jest to przeciwieństwo efektu "wypychania", który występuje, gdy inwestycje publiczne wypierają inwestycje prywatne.

Prognozy te są spójne z całościową prognozą inwestycji przedstawioną przez analityków Credit Agricole, zgodnie z którą inwestycje ogółem zwiększą się o 7,9 proc. w 2025 roku oraz o 7,3 proc. w 2026 roku wobec wzrostu o 1,5 proc. w 2024 roku. Wskazuje to na wyraźne ożywienie w tej kluczowej dla gospodarki sferze, co może przyczynić się do stabilnego wzrostu gospodarczego w najbliższych latach.