Kontrakty się kończą, nowych zleceń brakuje. "Firmy walczą o przetrwanie"

Uruchomiony przez Federację Przedsiębiorców Polskich licznik przedstawiający szacunkowe straty polskiej gospodarki wynikające z braku środków z Krajowego Planu Odbudowy (KPO) wskazuje już na ponad 84 mld zł. Dla branży budowlanej brak tych pieniędzy może oznaczać prawdziwą katastrofę.

Przypomnijmy, z blisko 35,4 mld euro, które w ramach KPO ma otrzymać Polska, duża część jest przeznaczona na realizację nowych inwestycji w sektorze kolejowym czy energetycznym. Bez tych pieniędzy nie uda się także przeprowadzić zapowiadanej przez rząd fali termomodernizacji budynków w Polsce.

Sytuacja rynku mieszkaniowego też nie jest najlepsza. Realizowana obecnie liczba nowych budów w tym sektorze to zaledwie jedna trzecia inwestycji z poprzednich lat.

— Z powodu malejącej liczby zleceń coraz więcej firm wykonawczych zaczyna toczyć walkę o przetrwanie. To nie jeszcze prawdziwy kryzys, ale pesymistyczny scenariusz jest realny — mówi money.pl Jakub Kus, wiceprzewodniczący Związku Zawodowego "Budowlani".

Spadek liczby inwestycji odzwierciedla malejąca liczba wydanych pozwoleń na budowę. W pierwszym kwartale tego roku wydano 72,1 tys. zgód. To aż o 32 proc. mniej niż rok temu.

Obecna sytuacja przypomina jednocześnie trochę błędne koło. Przedsiębiorcom jest coraz trudniej planować nowe inwestycje m.in. z powodu wysokiej inflacji, wzrostu cen nośników energii i wzrostu oprocentowania kredytów.

Z kolei firmy budowlane nie mogą liczyć na wzrost zamówień publicznych, bo finansowanie wielu inwestycji stoi znakiem zapytania z powodu braku wypłaty środków z KPO.

Odbija się to także na sytuacji samorządów, które tylko w tym roku planowały inwestycje na łączną kwotę 114 mld zł — licząc głównie na środki z Krajowego Planu Odbudowy oraz na fundusze unijne z nowej perspektywy budżetowej UE (2021-2027).

— Sektor budownictwa znajduje się w fazie spowolnienia i trudno oczekiwać, by w kolejnych miesiącach doszło do istotnej poprawy i wzrostu popytu — przyznaje dr Damian Kaźmierczak, główny ekonomista i wiceprezes Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa.

Jak zauważa, w dalszym ciągu nie ma także widocznej poprawy w segmencie mieszkaniowym, który odpowiada za około jedną piątą rynku budowlanego. — Z powodu wzrostu kosztów kredytu doszło też do spadku nowych projektów logistycznych i magazynowych, które były do tej pory finansowane kapitałem obcym i nie miały potwierdzonych najemców — informuje.

Przypomina także, że nie ruszają nowe projekty kolejowe realizowane na zlecenie PKP PLK. Prowadzi to do dużej nerwowości wśród przedsiębiorstw z tego sektora, ponieważ kontrakty powoli się kończą, a nowych zleceń brakuje.

Ekspert zauważa jednocześnie, że największym budowlanym przedsiębiorstwom nie brakuje jeszcze kontraktów, ale są to projekty pozyskane w latach 2020-2022. — Z kolei brak nowych zleceń powoduje u nich duży dyskomfort, co prowadzi do ostrej rywalizacji o nowe kontrakty — mówi.

Jakub Kus, wiceprzewodniczący Związku Zawodowego "Budowlani", uważa, że spadek liczby inwestycji w wielu segmentach budownictwa może wynosić od 30 do nawet 40 proc. — Mniej nowych budów jest w mieszkaniówce, jak i w segmencie biurowym. W stosunkowo dobrej sytuacji jest jeszcze rynek remontowy i magazynowy, gdzie spadku liczby inwestycji na razie nie widać — mówi.

Przyznaje jednocześnie, że w branży budowlanej nie widać jeszcze wzrostu bezrobocia. — Budownictwo zawsze było głównie rynkiem pracownika, ponadto w tym segmencie zawsze brakowało wykwalifikowanych pracowników — wyjaśnia. Mimo to — jak zauważa — w nowych ofertach widać blisko 30-procentowy spadek liczby ogłoszeń o pracę.

Na problem zwraca także uwagę Łukasz Bernatowicz, prezes Związku Pracodawców BCC. — Liczba nowych budów w mieszkalnictwie stanowi dziś rzeczywiście zaledwie jedną trzecią liczby inwestycji z poprzednich lat. Taki spadek nowych budów będzie skutkować mniejszą podażą mieszkań w najbliższych latach, czego efektem będzie wzrost cen — mówi.

Zdaniem naszego rozmówcy w szczególnie trudnej sytuacji są teraz firmy z branży kolejowej. — Do niedawna rząd zapewniał, że branżę czeka rozkwit, co będzie skutkiem zwiększonej liczby inwestycji w tym sektorze. Wiele firm z tego sektora poczyniło więc inwestycje m.in. w specjalistyczny sprzęt. Teraz znajdują się w poważnych tarapatach — mówi.

Dodaje, że ciągła niepewność, która obecnie towarzyszy firmom budowlanym, sprawia, że bardzo trudno jest im planować teraz jakiekolwiek wydatki. Ten stan odbija się negatywnie na kondycji wielu budowlanych przedsiębiorców.

Jednym z beneficjentów środków z KPO miał być rynek termomodernizacji domów. Jednak inwestycje w tym sektorze również stoją teraz pod znakiem zapytania. — Środki z KPO miały przyśpieszyć nasz rozwój, pomóc łagodniej przejść przez kryzys, ale i pomóc zmniejszyć zużycie paliw kopalnych i emisję gazów cieplarnianych, poprzez rozbudowę sektora zielonej energii — przypomina Jacek Michalak, prezes Zarządu Stowarzyszenia na Rzecz Systemów Ociepleń (SSO).

Dodaje, że mimo zapowiedzi rządu w tej dziedzinie nic się nie dzieje. Tymczasem nasi południowi sąsiedzi już czerpią korzyści z KPO.

W połowie maja uczestniczyłem w międzynarodowej konferencji na Słowacji, gdzie chwalono się efektami wykorzystania unijnych środków. Słuchając tych wystąpień, trudno nie odczuwać żalu, że polscy przedsiębiorcy nie mają takiej szansy. Trudno to zrozumieć — mówi.

Zdaniem Damiana Kaźmierczaka, fundusze z KPO na pewno pomogłyby polskiej branży budowlanej przejść przez okres dekoniunktury "suchą stopą".

Ekspert uważa jednocześnie, że obecnie najtrudniejsza jest sytuacja małych firm budowlanych, wśród których "lawinowo rośnie liczba niewypłacalności i upadłości".

— Po pierwszym kwartale tego roku jest ich więcej niż w całym, naznaczonym przez pandemię, 2020 r. Oznacza to, że obecny i przyszły rok będą dla polskiej branży budowlanej niezwykle trudne — przewiduje.

Ekspert nie spodziewa się jednocześnie, że w najbliższym czasie dojdzie do odblokowania środków z KPO. Co gorsza, jego zdaniem straconego czasu Polsce prawdopodobnie nie da się nadrobić. Powodem jest fakt, że wszystkie projekty zaplanowane w ramach KPO muszą zakończyć się w drugiej połowie 2026 r.

Agnieszka Zielińska, dziennikarka money.pl