Praca w Niemczech. Sprawa bułgarskiej opiekunki otwiera Polkom drogę do odszkodowań

Dobrina, 64-letnia opiekunka osób starszych z Bułgarii, wygrała w niemieckim sądzie sprawę o niewolniczą pracę. Wyrok nie jest jeszcze prawomocny, ale daje nadzieję innym wykorzystanym kobietom na wysokie odszkodowania.

Sprawę Dobriny opisał kilka dni temu niemiecki dziennik "Deutsche Welle". Bułgarka w 2015 roku podpisała umowę z bułgarską agencją pracy. Miała opiekować się 96-letnią Niemką przez 6 godzin dziennie. Stawka wynosiła 960 euro miesięcznie. W praktyce jednak wyglądało to zupełnie inaczej.

- Pani Dobrina miała umowę o pracę z bułgarską agencją, zgodnie z którą miała pracować 30 godzin w tygodniu. Jak wiadomo, w opiece domowej opiekunowie pracują lub są w stanie gotowości do 24 godzin na dobę – relacjonuje nam Agnieszka Misiuk z Faire Mobilitaet, czyli projektu "Uczciwa mobilność". To jedna z inicjatyw Niemieckiej Konfederacji Związków Zawodowych, DGB.

Opiekunka przed sądem zeznawała: "Byłam do dyspozycji przez 24 godziny na dobę. Nie miałam dni wolnych ani czasu dla siebie. Musiałam nie tylko opiekować się starszą kobietą, ale także sprzątać, robić zakupy, prasować. Wstawałam w nocy, by odpowiadać na wezwania chorej podopiecznej".

Dobrina zaskarżyła swoją agencję pracy. Złożyła pozew do niemieckiego sądu. Ten, w pierwszej i drugiej instancji, przyznał kobiecie rację. Wygrała, ale wyrok nie jest jeszcze prawomocny. Ciąg dalszy nastąpi przed Federalnym Sądem Pracy.

- Liczymy, że zapadnie w nim wyrok na korzyść pani Dobriny. Będzie to przełomowa decyzja dla całej branży opieki. Oznaczałaby, że w przyszłości więcej kobiet zdecyduje się na egzekwowanie swoich praw w sądzie – komentuje Agnieszka Misiuk.

Podkreśla przy tym, że aby móc walczyć w sądzie, niezbędne jest skrupulatne prowadzenie dokumentacji czasu pracy oraz legalne zatrudnienie w Niemczech (może być zlecenie).

Sprawę w Niemczech mogą założyć również te osoby, których nie stać na wynajęcie prawnika. Można otrzymać tzw. Prozeskostenhilfe. To pożyczka od państwa, udzielana osobom, których ze względów na niskie dochody nie są w stanie ponieść kosztów prawnika i procesu.

Pieniądze są zwracane rządowi dopiero, gdy dana osoba zaczyna zarabiać lub poprawia się jej status materialny (bo np. zostało jej przyznane odszkodowanie). Sąd sprawdza to co 4 lata.

Swoich praw przed sądami nie mogą natomiast dochodzić osoby, które zatrudnione są w Niemczech "na czarno". Od takich umów nie są odprowadzane żadne podatki i składki ubezpieczeniowe. Osoby pracujące w szarej strefie nie tylko nie są chronione, ale narażają się na odpowiedzialność prawną.

Piotr Szumlewicz, przewodniczący Związkowej Alternatywy, która zrzesza również opiekunki osób starszych, cieszy się z wygranej Bułgarki - o ile oczywiście Federalny Sąd Pracy nie zmieni decyzji niższych instancji.

- Sprawa ta stanowi sygnał dla firm zatrudniających do pracy na terenie Niemiec, że można uzyskać odszkodowanie za demonstracyjne łamanie prawa – ocenia związkowiec. I dodaje: - Potrzebne są jednak jasne, precyzyjne przepisy, które zakażą wyzysku opiekunek, a zarazem będą konsekwentnie karać wszystkie agencje łamiące prawo.

Jak informuje Szumlewicz, Związkowa Alternatywa dostaje dziesiątki skarg od polskich opiekunek pracujących w Niemczech. Większość przypadków dotyczy, podobnie jak to było w sprawie bułgarskiej opiekunki, zaniżania wynagrodzeń i braku limitów czasu pracy.

- Na tym obszarze na bieżąco interweniujemy i walczymy z nadużyciami. Zastanawiamy się nad wybraniem kilku najbardziej uderzających przypadków łamania prawa wobec polskich opiekunek, aby zgłosić pozwy do sądu – zapowiada związkowiec.

Według Szumlewicza w sytuacji polskich opiekunek w Niemczech kluczowy jest brak precyzyjnych uregulowań dotyczących rodzaju zawieranych umów i szkodliwa rola wielu agencji zatrudnienia.

- Naszym celem jest zawarcie układu zbiorowego dla całej branży opiekuńczej i eliminacja pośrednictwa agencji zatrudnienia tak, aby polskie opiekunki były zatrudniane przez polskie i niemieckie instytucje rządowe. Gdyby się to udało, wszystkie opiekunki musiałyby mieć umowy etatowe i byłyby w pełni objęte przepisami prawa pracy. Znacznie łatwiej byłoby wtedy egzekwować ich prawa dotyczące czasu pracy czy stawek za nadgodziny – wyjaśnia szef Związkowej Alternatywy.

Dodaje, że na razie musi wystarczyć im pismo z polskiego ministerstwa pracy, zgodnie z którym polskie opiekunki powinny być traktowane tak samo, jak niemieckie. To interpretacja przepisów, które niedawno zostały przyjęte przez Sejm (chodzi o transpozycję unijnej dyrektywy o delegowaniu pracowników do pracy za granicę).

- To krok w dobrą stronę, tylko że za tą wykładnią muszą iść konkretne działania. Liczymy, że rząd potraktuje te słowa poważnie – podsumowuje Szumlewicz.