Jak świat światem, wszelkie towary i usługi miały swoją cenę i nic nie wskazuje na to, by za 10 czy za 100 lat ten stan rzeczy się zmienił. O ile po dawnych transakcjach został ich materialny ślad w postaci koralików, starych monet, banknotów, czeków lub plastikowych kart, to „pamiątka” po elektronicznych transakcjach XX wieku będzie problemem nie tylko dla przyszłych pokoleń muzealników.
Klienci i technologie - dziś
Kluczem do zrozumienia przemian zachodzących w świecie płatności przełomu XX i XXI wieku, są nowe technologie oraz zmieniające się postawy klientów. Takie technologiczne produkty i rozwiązania, jak pasek magnetyczny, mikroprocesor, komputer, smartfon, internet, czy telefonia komórkowa, wprowadziły do praktyki życia i sektora finansowego obrót bezgotówkowy na szeroką skalę. Mamy dziś zatem w obiegu miliony kart płatniczych, bankowość elektroniczną, płatności mobilne, płatności wearables (urządzeniami do noszenia), szybkie przelewy, e-Commerce, sklepy bezobsługowe.
Jednocześnie, w zmieniających się realiach XXI wieku, obserwujemy przekształcenia w postawach i zachowaniach ludzi. Są oni codziennie zdani na różnorodne płatności i od czasu do czasu na kontakty z instytucjami finansowymi. Generalnie rzecz biorąc, konsumenci coraz częściej oczekują od banków i emitentów pieniędzy, że dokonywane przez nich transakcje płatnicze będą możliwe o każdej porze dnia i nocy - szybko, wygodnie i bezpiecznie. Niektórzy teoretycy finansów idą jeszcze dalej ze swoimi wizjami, by płatności były nieomal niezauważalne, a wręcz – by stanowiły swego rodzaju przyjemność…
W efekcie występowania obu tych zjawisk i tendencji dzisiejszy świat płatności i finansów jest już bardzo zróżnicowany i atrakcyjny. Polska zalicza się do krajów daleko zaawansowanych w tych procesach. Sukcesem ostatnich 30 lat, efektem przemian politycznych i ekonomicznych zainicjowanych w 1989 roku w naszym kraju, jest bogata oferta technologicznych rozwiązań płatniczych – od bankowości elektronicznej po płatności mobilne.
Jednak z drugiej strony, faktyczne korzystanie z tych możliwości przez Polaków jest nadal relatywnie ograniczone, o czym świadczą np. unijne statystyki dotyczące obrotu kartowego w Polsce, sytuujące nasz kraj w gronie „średniaków”. W konsekwencji, w celu poprawienia tej sytuacji, w 2017 roku została powołana do działania Fundacja „Polska Bezgotówkowa”, która w ciągu 4 lat ma podwoić liczbę terminali POS w Polsce (planowany wzrost o kolejne 580 tys. sztuk z poziomu 632.955 sztuk pod koniec 2017 r.). Istotnym narzędziem wymuszającym obrót bezgotówkowy, było obniżenie w 2017 r. limitu transakcji gotówkowych w obrocie gospodarczym w naszym kraju do 15 tys. PLN. Wkrótce jest możliwe jego kolejne zmniejszenie o połowę, a docelowo nawet do poziomu równowartości 1000 Euro (ok. 4,3 tys. zł).
Istotnym czynnikiem modyfikującym rynek płatności i finansów w naszym kraju, stały się tworzone w Polsce startupy finansowe, czyli FinTechy. Ich informatycznym rozwiązaniom zawdzięczamy, m.in. postęp w płatnościach mobilnych, ułatwione gospodarowanie budżetami rodzinnymi, nowe możliwości w zakresie pożyczek, kredytów i faktoringu oraz korzystanie z elektronicznej identyfikacji osób oraz dostęp do wybranych usług publicznych.
Klienci i technologie – w (nie)dalekiej przyszłości
Technologie, nawet przełomowe, nie są w masowym użyciu ani natychmiast po ich powstaniu, ani nawet po pierwszych wdrożeniowych sukcesach. Dlatego wyzwania najbliższych lat – takie jak Sztuczna Inteligencja, Internet Rzeczy, sieć 5G, Przemysł 4.0 czy blockchain – już istnieją w naszej przestrzeni od pewnego czasu, a ich wpływ na rzeczywistość i codzienne funkcjonowanie milionów ludzi będzie tylko wzrastać. Nowatorskie rozwiązania wpłyną także na sektor finansowy i transakcje płatnicze – duże i małe, osobiste i firmowe.
W całkiem nieodległej perspektywie będziemy świadkami sytuacji, w których to nasz samochód lub lodówka czy domowy licznik prądu sam, choć z naszego upoważnienia, dokona zapłaty za zatankowane paliwo, zakupione i dostarczone artykuły spożywcze lub pobraną energię. Niewykluczone jest także, że nie będziemy wcale posługiwać się tradycyjnymi walutami – jak polski złoty czy euro, bo zastąpią je waluty cyfrowe. Spodziewać się też możemy automatycznego zawierania ze sobą umów między maszynami produkcyjnymi oraz także automatycznego ich rozliczania między sobą za wytworzone produkty lub usługi. Nie zdziwi nas też masowe użycie mówiących robotów w kontaktach z bankami czy uprzedzanie naszych życzeń przez sklepy internetowe.
Część tego rodzaju zmian to proste wykorzystanie dzisiejszych potrzeb i oczekiwań klientów, możliwych do spełnienia przez już współczesne, a tym bardziej przyszłe technologie. Trudniej rzecz się ma z prognozowaniem zmodyfikowanych lub całkiem nowych zachowań i uświadomionych potrzeb klientów sektora finansowego. Na pewno ich oczekiwania, aby płatności były zawsze możliwe, realizowane szybko, wygodnie oraz bezpiecznie – się nie zmienią, a nawet wymagania w tym zakresie jeszcze wzrosną i będą formułowane przez coraz większą grupę klientów. Dlatego stale prowadzone badania różnego rodzaju produktów i narzędzi finansowych oferowanych przez banki i innego rodzaju instytucje finansowe mają sens. Podobnie, jak i „burze mózgów” w gronie ludzi i firm wymyślających nowinki płatnicze i finansowe.
W ramach tych prac analizuje się np., główne grupy wydatków w budżetach rodzinnych, zróżnicowane postawy życiowe w określonych zbiorowiskach (młodzi – starzy, mieszkańcy miast i prowincji, wykształceni i nie, itp.), kanały obsługi i stosowane lub oczekiwane środki płatnicze. Próbując określić profile podstawowych grup ludności w poszczególnych krajach, regionach lub kulturach, bierze się pod uwagę horyzont czasowy na około 2030 rok.
Wyzwania i bariery
Sektor finansowy z założenia należy do tych dziedzin gospodarki, które w każdym kraju podlegają wielu rygorystycznym regulacjom. Wiąże się on bowiem ze stabilnością ich systemów płatniczych oraz niezbędnym zaufaniem klientów do firm i instytucji obracających ich pieniędzmi. Jednocześnie obserwujemy otwieranie się tego sektora na wewnętrzną i zewnętrzną konkurencję oraz większą jego przejrzystość i równouprawnienie w relacjach klient – bank.
Aktualnym wyznacznikiem tych zjawisk są standardy open bankingu i Dyrektywa PSD2. A jednocześnie sektor finansowy w Europie dotykają przeciwstawne obostrzenia wynikające z RODO…
Co jeszcze istotne, to czynnik wynikający wprost z tradycyjnej ekonomii – obserwujemy malejącą rentowność sektora finansowego. Tymczasem wspomniane wyzwania, czy to w postaci Sztucznej Inteligencji, czy nowych sieci 5G lub Internetu Rzeczy wymagają ponoszenia kolejnych nakładów infrastrukturalnych, ale także zatrudniania innowacyjnych ludzi, pieniędzy i czasu!
Finansowanie inwestycji
Poza kosztami własnego rozwoju oraz wspomagającej go branży FinTech, sektor finansowy jest istotnym źródłem finansowania wielu ważnych infrastrukturalnych inwestycji krajowych i rozmaitej działalności gospodarczej firm prywatnych. Tu największym wyzwaniem będzie w najbliższych latach w Polsce kredytowanie niezbędnej modernizacji krajowego sektora energetycznego. Przy czym zasadnicze novum to konieczność odejścia od finansowania inwestycji wykorzystujących surowce kopalne na rzecz tych opartych o OZE.
Nie ma wątpliwości, że w najbliższej dekadzie zmienią się ludzkie zachowania, a także relacje z instytucjami finansowymi. Jak? – przyjdź na 12. Forum Gospodarcze TIME, posłuchaj ekspertów, zadaj własne pytania… Pamiętaj i zarejestruj swój udział na: www.fgtime.pl Już 9 i 10 marca br. w Warszawie.
Zapraszam!
Sławomir Cieśliński - prowadzący ścieżkę „Cyfryzacja sektora finansowego” podczas 12 FG TIME