Polaków czeka ważna dyskusja ws. emerytur. Chce tego sama prezes ZUS

Przywileje emerytalne to jeden z najtrudniejszych tematów dla polskich polityków. Decyzje dotyczące podwyższenia wieku emerytalnego negatywnie odbijają się na wynikach partii, a obietnice jego obniżenia mogą pozytywnie wpłynąć na słupki sondażowe. Dotyczy to także długo niedyskutowanego w naszym kraju wątku emerytur pomostowych.

Świadczenia te reguluje ustawa z 2008 roku. Po 23 latach od jej wejścia w życie sporo na polskim rynku pracy się zmieniło. Czy to czas na zmiany przywilejów?

W tym temacie wypowiedziała się ostatnio w wywiadzie z Mateuszem Ratajczakiem szefowa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych prof. Gertruda Uścińska. - Nowe technologie odciążają liczne grupy zawodowe. Nasi rodzice i dziadkowie pracowali w erze zawodów fizycznych — mówiła Uścińska

— Kiedy popatrzymy na listę kilkudziesięciu zawodów wykonywanych w tak zwanych szczególnych warunkach, uprawniających do emerytury pomostowej, widać, że niektóre pozycje się zdezaktualizowały, właśnie dzięki postępowi technologicznemu — dodała prezes ZUS-u.

Zdaniem Uścińskiej niedługo zapewne zacznie się debata nad tym, czy uprawnienia emerytalne poszczególnych grup zawodowych są wciąż aktualne i pasujące do obecnych realiów gospodarczych i nowoczesnego rynku pracy.

Emerytura pomostowa to specjalne świadczenie, które przysługuje osobom, które pracowały w określonych ustawowo zawodach lub warunkach. Świadczenie to nie jest przyznawane z automatu – aby je dostać, należy złożyć dokumenty, na podstawie których ZUS określi, czy danej osobie przysługuje emerytura pomostowa.

- We wrześniu 2021 r. 36,9 tys. osób pobierało emeryturę pomostową. Plan finansowy Funduszu Emerytur Pomostowych na 2022 r. zakłada przeciętną miesięczną liczbę osób pobierających emeryturę pomostową na poziomie 41,1 tys. – poinformował money.pl rzecznik ZUS Paweł Żebrowski.

Czytaj też: ZUS obsłuży 500 plus. Pracownicy są przerażeni. "Tym powinien zająć się sztab ludzi"

Kto według ustawy z 2008 roku może ubiegać się o emeryturę pomostową? Ustawa określa bardzo szczegółowo, praca w jakich warunkach uprawnia do tego świadczenia. Regulacje dotyczą osób, które urodził się po 1 stycznia 1948 rok, ale też wykonywały prace w warunkach określonych ustawowo przed 1 stycznia 1999 roku i po 31 grudnia 2008 roku. Oczywiście takie osoby muszą mieć ukończone 60 lat w przypadku mężczyzn i 55 lat w przypadku kobiet oraz musiały płacić składki przez 25 lub 20 lat.

Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Czytaj też: Zarzuty dla pracownic ZUS. Przeglądały konta klientów bez uprawnień

Możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę, bo tym tak naprawdę jest emerytura pomostowa, przysługuje m.in. osobom pracującym bezpośrednio przy ręcznej obróbce wykańczającej odlewy: usuwanie elementów układu wlewowego, ścinanie, szlifowanie powierzchni odlewów oraz ich malowanie na gorąco, bezpośrednio przy kuciu ręcznym w kuźniach, bezpośrednio przy ręcznym załadunku lub wyładunku pieców komorowych wyrobami ogniotrwałymi czy przy ręcznym układaniu na gorąco nawierzchni z mieszanek mineralno-bitumicznych.

To tylko część wymienionych warunków. Jak widać, dotyczy to prac w naprawdę ciężkich warunkach w zakładach przemysłowych. Można wręcz stwierdzić, że dotyczą one w dużej mierze zawodów, które powoli odchodzą do historii. Tak jak w przypadku górnictwa, które zgodnie z planami UE, zostanie wygaszone w najbliższych dekadach.

Emerytury pomostowe przysługują także pilotom, kontrolerom ruchu czy członkom ekip ratowniczych. Co ciekawe, o świadczenie pomostowe mogą ubiegać się operatorzy reaktorów jądrowych. Zapytaliśmy ZUS, czy ktokolwiek pobierał z tego tytułu świadczenie. W końcu na terenie Polski nie mamy żadnej elektrowni jądrowej. Czekamy na odpowiedź w tej sprawie.

Jak ma wyglądać przyszłość emerytur pomostowych? Czy jest sens zmieniać ustawę i przedłużać jej działanie? Zdaniem Wojciecha Nagela, członka rady nadzorczej ZUS z ramienia Business Centre Club, który był również członkiem komisji przygotowującej ustawę o tym świadczeniu, nie należy w ogóle dyskutować na temat zmian w tym zakresie.

- Ponowne otwieranie tematu emerytur pomostowych, w szczególności postulaty, żeby to był system "niewygasający", moim zdaniem nie uwzględniają faktu, że gospodarka się zmienia, zmieniają się zawody i specjalizacje. Pamiętajmy, że jesteśmy wciąż opóźnieni w stosunku do innych krajów rozwiniętych technologicznie, nowej rzeczywistości gospodarczej. W mojej opinii nie ma powrotu do kluczowej zmiany ustawy, ponieważ w ciągu 20 lat w gospodarce zmieniło się prawie wszystko — mówi money.pl ekspert BCC.

Taki postulat w lutym 2021 roku zgłosiło OPZZ. Związkowcy domagają się doprowadzenia do nadania prawa do emerytury pomostowej bez względu na datę rozpoczęcia pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze.

- Zmienia się środowisko pracy, zmienia się forma świadczenia pracy, zmienia się wszystko, jeżeli chodzi o to, jak wyglądało świadczenie pracy kiedyś, a jak wygląda teraz. Odchodzi stary przemysł i jest on zastępowany przez nowe technologie. Moim zdaniem emerytury pomostowe powinny być, tak jak do tej pory, systemem wygasającym dla osób, które są jeszcze w tych starych przemysłach. Krąg ten zawęża się także ze względów demograficznych – mówi nam Nagel.

Z kolei Antoni Kolek z Instytutu Emerytalnego jest zdania, że jakiekolwiek pomysły na obniżanie wieku emerytalnego to bardzo zły pomysł.

- Polski system emerytalny się zmienił. Zmienił się także rodzimy rynek pracy. W związku z tym wszelkie rozważania, czy mamy obniżać wiek emerytalny, są błędne i złe. Oczywiście są osoby w wieku ponad 50 lat, które są w złym stanie zdrowia, nie mogą znaleźć pracy i dla nich można opracować jakieś przejściowe rozwiązania — przekonuje Kolek.

Według niego system emerytalny powinien być o wiele prostszy, a kolejne wyjątki sprawiają, że staje się on po prostu bardzo skomplikowany.

- Natomiast co do zasady, jeżeli projektujemy długoterminowo system emerytalny, to nie powinien on zawierać żadnych emerytur pomostowych czy stażowych. System ten powinien być prosty i opierać się na algorytmie — ile odłożę, tyle w przyszłości otrzymam. Wiek emerytalny powinien być wydłużany — kończy specjalista Instytutu Emerytalnego.