Budżetowa chwila prawdy. Rząd lada dzień ma przyjąć projekt. Oto co wiemy

W rządzie ruszają prace, mające na celu skierowanie projektu ustawy budżetowej na 2026 rok na ścieżkę legislacyjną. Z naszych ustaleń wynika, że w poniedziałek po południu odbędzie się spotkanie liderów koalicji ze wszystkimi ministrami w celu omówienia planu finansowego państwa na przyszły rok. Niektórzy nasi rozmówcy wskazują, że już we wtorek rząd mógłby oficjalnie przyjąć projekt ustawy (co pozwoliłoby skierować go do konsultacji z Radą Dialogu Społecznego, a z czasem do Sejmu), jednak bardziej prawdopodobny jest scenariusz, w którym stanie się to dopiero w czwartek - dzień po radzie gabinetowej zwołanej przez prezydenta Nawrockiego, na której poruszony ma być także temat dotyczący stanu finansów publicznych. 

Ostatni miesiąc minister finansów Andrzej Domański spędził głównie na układaniu się z poszczególnymi ministrami w sprawie tego, ile pieniędzy otrzymają ich resorty na kolejny rok. Pertraktacje z niektórymi trwały jeszcze w minionym tygodniu, niektórzy nie byli bowiem usatysfakcjonowani wyjściowymi propozycjami Ministerstwa Finansów i Gospodarki. - Ponoć jeszcze niedawno kręcili nosami w resorcie zdrowia, energii, aktywów państwowych czy infrastruktury. Ale w końcu się dogadają - twierdzi jeden z rządowych rozmówców.

Przykładowo, wstępna kwota dla resortu Miłosza Motyki dla tzw. części nr 47 - "energia" to 34,7 mln zł, a dla części 48 - "gospodarka surowcami energetycznymi" to niemal 260 mln zł. Z kolei dla resortu klimatu Pauliny Hennig-Kloski Andrzej Domański, pismem w połowie lipca (a więc jeszcze przed rekonstrukcją rządu), proponował ponad 1,3 mld zł. W większości jednak ministrowie są zadowoleni.

- Nawet jeśli Domański czegoś nie dał wprost, to zostawił furtkę, np. w postaci dostępu do tego czy innego funduszu, do którego resort może sięgać. Nasi ministrowie są najedzeni - słyszymy od źródła z Lewicy.

Są też tacy, którzy w ogóle nie czuli zagrożenia przycięciem wydatków. - U nas za bardzo nie ma z czego ciąć, w dużej mierze polegamy na pieniądzach unijnych - przyznaje z kolei rozmówca z Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej. Patrząc jednak na przykłady innych ministerstw, opozycja grzmi o "wielkim zaciskaniu pasa".

Właściwie wszyscy nasi rządowi rozmówcy, pytani o proces składania przyszłorocznego budżetu, nie wykazują optymizmu.

Opinie o grożącym nam scenariuszu greckim nie są pozbawione sensu - uważa jedna z pytanych przez nas osób z kręgów rządowych.

- Słychać opinie, że sytuacja w Narodowym Funduszy Zdrowia jest do kitu, mowa nawet o "bankrucie" - dorzuca rozmówca zbliżony do rządu, ale dobrze zorientowany w pracach nad planem finansowym państwa. Inny rozmówca wskazuje, że przyszłoroczna propozycja dotacji budżetowej dla NFZ to ok. 26 mld zł, podczas gdy realne potrzeby Funduszu to około 50 mld zł.

W podobnym duchu wypowiada się Wojciech Wiśniewski, współprzewodniczący Trójstronnego Zespołu ds. Ochrony Zdrowia przy ministrze zdrowia, ekspert Federacji Przedsiębiorców Polskich. - Luka finansowa to 18 mld zł plus to, czego nie zmieścimy w tegorocznym planie. Szacuję więc, że na przyszły rok brakuje wciąż 26-28 mld zł. Może się okazać, że ta słynna, zamknięta onkologia w szpitalu Koninie to dopiero "początek balu" - komentuje.

Prace prowadzone są przez ministerstwo Domańskiego w ścisłej tajemnicy, stąd nie są jeszcze szeroko znane "na twardo" najważniejsze parametry, takie jak deficyt, dług czy skala wydatków na armię. - Trwają jeszcze rozmowy w rządzie, przede wszystkim z ministerstwami, więc dopóki to wszystko się nie poskłada, dopóty nic zobowiązującego nie da się w tym zakresie powiedzieć - ucina rozmówca z resortu finansów.

Na dziś nasi rozmówcy z rządu oczekują, że deficyt nie powinien przekroczyć pułapu 300 mld zł. Pytanie jednak o wysokość długu (tu możliwe jest przekroczenie poziomu 60 proc. PKB), a jeśli chodzi o armię, to słyszymy, że poziom wydatków może się finalnie okazać niższy od postulowanych przez prezydenta Karola Nawrockiego i szefa MON Władysława Kosiniaka-Kamysza 5 proc. PKB, tj. około 200 mld zł.

Nic dziwnego, że w tej sytuacji minister finansów usilnie poszukuje dodatkowych pieniędzy dla budżetu. Lista zmian, ogłoszonych w ostatnich dniach przez Domańskiego, jest długa. To podwyżka akcyzy na alkohol, wzrost opłaty cukrowej, podwyższenie stawki CIT od banków, zmiany uszczelniające w IP Box, estońskim CIT czy fundacjach rodzinnych. - Trzeba jeszcze poszukać kasy. Sam wzrost gospodarczy to mało - przyznaje poseł Koalicji Obywatelskiej. Tyle że wszystkie te zmiany wygenerują dodatkowy dochód budżetowy na poziomie 10-11 mld zł, a to tylko kropla w morzu potrzeb - to zaledwie 3-4 proc. planowanego na ten rok deficytu.

Widać też, że minister finansów dąży do zwiększenia skali inwestycji prywatnych, wychodząc z założenia, że finansowanie wzrostu gospodarczego nie może bazować w takiej skali jak dziś na pieniądzu publicznym. Dlatego, w celu "pobudzenia akcji kredytowej", resort finansów zapowiedział obniżkę stawki podatku bankowego o 10 proc. w roku 2027 i o 20 proc., względem bieżącego roku, począwszy od roku 2028.

Resort równolegle negocjuje ze stroną społeczną skalę podwyżek w państwowej sferze budżetowej.

Zgodnie z przyjętymi założeniami, negocjowany na forum Rady Dialogu Społecznego (RDS) 3-proc. wzrost wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej (odpowiadający prognozowanej inflacji) pozwoli zapobiec utracie wartości nabywczej wynagrodzeń tym sektorze, w przeciwieństwie do sytuacji z lat wcześniejszych, gdy wskaźnik inflacji był wyższy od średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń. Zwracam też uwagę na fundusz płac w sektorze finansów publicznych. W relacji do PKB, fundusz ten kształtuje się obecnie na najwyższym poziomie od 2002 r., tj. od ponad 20 lat - napisał do przewodniczącego RDS Piotra Dudy wiceminister finansów Jurand Drop.

Można założyć, że resort finansów nie będzie skłonny do podwyżek wyższych niż omawiane 3 proc. Zwłaszcza że na wstępie wiceminister przypomina skokową podwyżkę z zeszłego roku. "W 2024 roku poprzez wprowadzenie 20-proc. podwyżek w państwowej sferze budżetowej (dla nauczycieli 30 i 33 proc.), pierwszy raz od wielu lat miał miejsce realny wzrost wynagrodzeń w sektorze finansów publicznych - o co najmniej 16 proc. Dodatkowo aktualne prognozy makroekonomiczne wskazują, że wynagrodzenia wzrosną realnie również w roku bieżącym" - wskazał Drop w piśmie do strony społecznej.

- Po pierwsze nie ma z czego sfinansować większych podwyżek. Po drugie, ile byśmy nie dosypali, to i tak będzie krzyk, że za mało, więc po co dokładać. Wreszcie po trzecie, po co planować spektakularne podwyżki w roku niewyborczym - przekonuje rozmówca z rządu.

Na razie gra toczy się o to, by budżet jakoś się spiął i możliwie szybko trafił do Sejmu. Następnie w ciągu czterech miesięcy od momentu złożenia w Sejmie, projekt musi trafić na biurko prezydenta. To jedyna ustawa, której głowa państwa nie może zawetować, ale może już skierować, np. w trybie kontroli następczej, do Trybunału Konstytucyjnego.

- Na pewno nie będzie naszej zgody na pozbawienie wynagrodzeń sędziów trybunału - zarysowuje granicę współpracownik prezydenta Nawrockiego. Rządzący zdają się jednak nie przejmować takim zagrożeniem. - Najwyżej będziemy kultywować najlepsze tradycje II RP i pracować na prowizoriach budżetowych - ironizuje rozmówca z rządu. Z kolei poseł KO przypomina, że obecna władza i tak nie respektuje orzeczeń TK w aktualnym składzie, więc nie ma się czym przejmować na zapas.

Tomasz Żółciak, dziennikarz money.pl