Czym jest wierzytelność i jakie ma zastosowanie?

Nie można utożsamiać długu z wierzytelnością. Definicja wskazuje, co to jest i jak ją interpretować. Czym jest wierzytelność? To prawo jednej ze stron do oczekiwania, by druga strona – dłużnik – spełniła określone umownie świadczenie. Można powiedzieć też, że odwrotnością terminu długu, czyli niespłaconego przez winnego zobowiązania finansowego lub rzeczowego wobec kredytodawcy, jest wierzytelność. Co to jest w świetle obowiązującego prawa?

Otóż w sytuacji, w której jest zawierana np. umowa pożyczkowa lub kredytowa, kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty długu, a bank występuje w roli wierzyciela. Dla niego zabezpieczeniem spłaty jest właśnie wierzytelność. 

Prawo majątkowe w postaci wierzytelności przysługuje wierzycielowi. Ma on uprawnienia do otrzymania świadczenia od dłużnika. Kto ma wierzytelność, a kto dług. Kiedy jedna osoba pożycza pieniądze od drugiej, to ma wobec niej dług, gdyby nie wywiązała się z obowiązku oddania pożyczki w terminie. Natomiast pożyczkodawca ma wobec pożyczkobiorcy wierzytelność. 

Wierzytelność powstaje w wielu różnego rodzaju sytuacjach, najczęściej przy sporządzaniu umowy w formie pisemnej lub w formie ustnej pomiędzy kredytodawcą a kredytobiorcą bądź pożyczkodawcą i pożyczkobiorcą. Zaciągający zobowiązanie staje się dłużnikiem, a dający je – wierzycielem. 

Istnieją różne rodzaje wierzytelności, które są wyróżniane, biorąc pod uwagę rodzaj działalności samego wierzyciela. Wyróżnić można:

• Wierzytelność bankową – związana z działaniami bankowymi, najczęściej z udzielaniem kredytów lub pożyczek, gdzie wierzycielem jest bank, a dłużnikiem – klient.
• Wierzytelność ubezpieczeniową – związana ze stosunkiem ubezpieczenia, w roli wierzyciela występuje zakład ubezpieczeniowy, zaś dłużnikiem jest osoba ubezpieczająca.

W zależności od przedmiotu zobowiązania, na bazie którego powstaje wierzytelność, wymienia się ponadto wierzytelność pieniężną i niepieniężną oraz niezabezpieczoną lub zabezpieczoną. Przykładem wierzytelności zabezpieczonej jest np. prawo banku do żądania od kredytobiorcy zwrotu długu wynikającego z kredytu hipotecznego zabezpieczonego hipoteką. Innymi zabezpieczeniami są zastaw, zastaw rejestrowy, gwarancja czy poręczenie. 

Wiele okoliczności może prowadzić do powstania wierzytelności. Najczęściej dotyczy to sytuacji zawarcia umowy kredytowej lub pożyczkowej. Niemniej wierzytelność może wynikać nawet z umowy kupna-sprzedaży. W trakcie zakupów w sklepie sprzedawca wychodzi z żądaniem o zapłatę za kupowany towar. Jest więc to wierzytelność zabezpieczająca umowę.

Źródłem powstania wierzytelności może być czyn niedozwolony – delikt, kiedy to po stronie pokrzywdzonego powstaje wierzytelność, a więc może on domagać się naprawienia szkody lub zadośćuczynienia od sprawcy. 

Można podzielić wierzytelności na wymagalne i niewymagalne. O wymagalnej można mówić w stosunku do takiej, w której w chwili orzekania upłynął już termin spełnienia świadczenia, jakie z niej wynika. 

Ustalenie momentu wymagalności wierzytelności jest bardzo ważne, ponieważ od tej chwili rozpoczyna bieg termin przedawnienia roszczeń składających się na wierzytelność.