Do czego służy umowa konsorcjum i jak powinna wyglądać?

Przez pojęcie to można rozumieć sposób współdziałania na bazie prowadzenia działalności gospodarczej. W ramach jednego konsorcjum jego poszczególni członkowie decydują się współdziałać ze sobą, by osiągnąć z góry określony cel lub zrealizować w pełni konkretne przedsięwzięcie. 

Konsorcjum utożsamia się z organizacją zrzeszającą określoną liczbę przedsiębiorców dążących w ramach danego przedsięwzięcia do wspólnych celów. Jednocześnie nie jest ono podmiotem gospodarczym, nie podlega wpisowi do żadnego rejestru, dlatego jego funkcjonowanie zależy jedynie od woli stron i postanowień, jakie znajdą się w umowie. 

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej wydanej 24 lutego 2010 roku (IPP1/443-1316/09-5/AW) stwierdził, że "Konsorcjum nie jest spółką prawa handlowego ani spółką cywilną, nie ma własnej osobowości prawnej, nie jest odrębnym podmiotem gospodarczym, nie podlega rejestracji; nie posiada odrębnej nazwy i siedziby.

Podmioty tworzące konsorcjum są niezależne w swoich działaniach niezwiązanych z konsorcjum, a w działaniach podejmowanych w ramach konsorcjum realizują wspólną politykę objętą porozumieniem. Tym samym konsorcjum nie stanowi odrębnej jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej".

Wiadomo już, co to jest konsorcjum, a teraz pora zapoznać się z umową, na mocy której taka organizacja jest zwykle powoływana. 

W przywołanej interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie znalazły się informacje o takiej umowie. Zawiera ona ustalenia stron współdziałających w konsorcjum dotyczące:

• zasad reprezentacji konsorcjum,
• sposobu rozliczenia danego przedsięwzięcia,
• podziału prac, za jakie poszczególni członkowie odpowiadają,
• udziału w zyskach i stratach.

Umowa konsorcjum z reguły wiąże jego uczestników na czas określony, najczęściej oznaczony osiągnięciem celu, dla którego zostało ono powołane. 

Umowa konsorcjum jest umową nienazwaną, czyli nie ma przepisów, które bezpośrednio do niej by się odnosiły. Jest zawierana z wykorzystaniem zasad wyrażonych w Kodeksie cywilnym, tj. mówiących o swobodzie i dowolności układania stosunku prawnego przez strony umów nienazwanych. W treści takiej umowy powinny znaleźć się informacje o stronach konsorcjum, rodzaju i charakterze podejmowanego wspólnie przedsięwzięcia i czasu trwania.

Najczęściej umowa konsorcjum zawiera takie postanowienia i dane jak:

• oznaczenie stron umowy – imion i nazwisk lub nazw przedsiębiorców oraz adresów siedzib ich firm,
• przedmiot umowy i jej cel realizacji,
• czas trwania,
• zasady wzajemnych rozliczeń, w tym podziału zysków czy udziału w ponoszonych stratach,
• obowiązki podejmowane przez członków konsorcjum,
• relacje pomiędzy stronami. 

Pod umową konsorcjum powinny znaleźć się podpisy wszystkich jej członków. Niekoniecznie musi to być podpis właściciela przedsiębiorstwa wchodzącego w skład organizacji ustanowionej w ramach ustaleń. Przy formułowaniu stron umowy określa się podmiot, który będzie występował zarówno w imieniu poszczególnych przedsiębiorców, jak i w imieniu całego konsorcjum. 

Członkowie są nazywani konsorcjantami. Spośród siebie powinni wybrać lidera, który będzie reprezentował organizację w relacjach z podmiotami trzecimi w środowisku zewnętrznym. Lider koordynuje czynności techniczne wszelkiego rodzaju. 

Konsorcjum nie jest płatnikiem podatku VAT, ponieważ nie spełnia ustawowej definicji podatnika zawartej w art. 15 ustawy o VAT. Stwarza to pewne problemy przy rozliczaniu takiej działalności pod względem podatkowym. Konsorcjum nie ma osobowości prawnej, nie wykonuje samodzielnie działalności gospodarczej ani nie jest oddzielną jednostką organizacyjną. Tylko strony umowy są podatnikami w zakresie podatku VAT. Jako równorzędne podmioty muszą ustalić pomiędzy sobą rozliczenia. 

Wzajemne rozliczenia zysków i strat powinny być ustalone w umowie konsorcjum tak, by w razie przeprowadzania kontroli ze strony organów podatkowych nie budziły absolutnie żadnych zastrzeżeń. 

Natomiast za rozliczenia zewnętrzne najlepiej by było, aby odpowiadał lider konsorcjum, wybrany przez członków. To on powinien rozliczyć się z kontrahentami, wystawić faktury i przyjmować do rozliczenia dokumenty wystawione na jego rzecz. Pomiędzy konsorcjantami także są dokonywane rozliczenia, które powinny opierać się na dowodach w postaci faktur wzajemnych. 

Zasadniczo przyjmuje się, że lider konsorcjum powinien mieć uprawnienia pozwalające mu wystawić fakturę VAT na całą kwotę wynagrodzenia należnego z tytułu prac wykonywanych przez wszystkich uczestników organizacji. Powinien naliczyć od niej należny podatek VAT i wykazać go w swojej deklaracji VAT. 

W momencie gdy ma być podjęte skomplikowane, duże przedsięwzięcie, dobrym pomysłem może być powołanie konsorcjum. Jego członkowie, zrzeszając się ze sobą, łączą swoje siły. Często reprezentują różny potencjał i funkcjonują w odmiennych sferach aktywności, ale dzięki konsorcjum mogą współdziałać dla osiągnięcia wspólnego celu, uzyskując przy tym efekt większej skali. Konsorcjum ma większe szanse na uzyskanie np. zamówienia publicznego, niż gdyby każdy z członków działał samodzielnie.