"Inwigilacyjna superpotęga". Apelują do ministra o zmiany

Wprowadzenie tego obowiązku pozwoliłoby uniknąć nadużywania mechanizmów takich jak Pegasus - informuje Fundacja Panoptykon. Wraz z Forum Obywatelskiego Rozwoju zaapelowały do Ministra Finansów o wzmocnienie kontroli nad czynnościami operacyjno-rozpoznawczymi prowadzonymi przez fiskusa.

Nie ma żadnych powodów, żeby KAS miała niżej zawieszoną poprzeczkę niż służby specjalne – zauważa Wojciech Klicki z Fundacji Panoptykon. - Minister Finansów może wydać analogiczne rozporządzenie (ws. KAS - red.), jak te wydane przez Prezesa Rady Ministrów i Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie innych służb - zaznacza.

Panoptykon zwraca uwagę na to, że KAS prowadzi kontrole operacyjne już na etapie wszczęcia postępowania przygotowawczego lub czynności wyjaśniających, co uznano za sposób który łamie praw człowieka. Orzekł o tym w 2024 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie Pietrzaka, Bychawskiej-Siniarskiej i innych przeciwko Polsce. ETPC uznał, że służby skarbowe naruszyły art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, stanowiący o prawie do poszanowania życia prywatnego, w odniesieniu do reżimu kontroli operacyjnej.

Po orzeczeniu rząd Donalda Tuska zmienił prawo w tej materii. Premier (w sprawie ABW, CBA i SKW) i szef MSWiA (ws. policji i Straży Granicznej) wydali rozporządzenia, zgodnie z którymi służby muszą uzasadniać składane do sądu wnioski o zgodę na przeprowadzenie kontroli operacyjnej oraz podawać informacje, jakie narzędzia chcą zastosować. Sądy muszą też uzasadniać zgody na kontrolę operacyjną, a wcześniej dotyczyło to tylko decyzji odmownych.

W ocenie Fundacji Panoptykon to wciąż za mało, by mówić o kontroli działań funkcjonariuszy skarbowych i tym samym o wdrożeniu wyroku ETPCz. Zaznacza, że w wykazie służb nie znalazła się KAS. - Brakuje np. obowiązku informowania osób inwigilowanych o tym, że były przedmiotem zainteresowania służb. W kontekście tych małych zmian doskwiera też inny znaczący szczegół: nie dotyczą one Krajowej Administracji Skarbowej – podkreśla Wojciech Klicki.

Skarbówka korzysta z tych narzędzi w walce z karuzelami VAT czy przemytem. Panoptykon podkreśla, że niezależnie od tego poddanie jej kontroli ograniczy pole do naruszeń. Jeśli okaże się, że przy kontroli rzetelnego przedsiębiorcy doszło do pomyłki lub celowego nadużycia - może to doprowadzić jego biznes do ruiny.

"Gazeta Wyborcza" poinformowała, że od lutego do 31 maja 2025 r. skierowano do banków "596 żądań na podstawie art. 48 ustawy KAS, w tym 440 żądań skierowanych przez naczelników urzędów celno-skarbowych oraz 156 żądań skierowanych przez naczelników urzędów skarbowych".