Kara za macierzyństwo. Tak Polki traktowane są na rynku pracy

Blisko połowa kobiet doświadczyła lub miała szansę zaobserwować w swoim otoczeniu doświadczanie "kary za macierzyństwo" - twierdzi w rozmowie z money.pl Łukasz Marciniak, dyrektor sprzedaży w eRecruiter, na podstawie badania Pracuj.pl. To przekłada się często na wykluczenie kobiet z rynku pracy, ale nie tylko – często winną są wzorce kulturowe i "tradycyjny model rodziny".

Jak wynika z informacji Polskiego Instytutu Ekonomicznego, obecnie w całej Unii Europejskiej dysproporcja kobiet na stanowiskach kierowniczych w Polsce jest stosunkowo niewielka. Kobiety w kraju nad Wisłą stanowią 43 proc. osób pełniących takie funkcje, podczas gdy średnia dla UE wynosi 35 proc.

Według danych Eurostatu gender pay gap (czyli zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć) wyniósł w 2021 roku w Polsce 4,5 proc. Dane te odbiegają od tych gromadzonych przez Główny Urząd Statystyczny. Okazuje się, że według GUS-u w październiku 2020 roku miesięczne wynagrodzenie brutto mężczyzn było wyższe o 14,7 proc. od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia kobiet. Największe różnice wykazano w takich grupach zawodów, jak przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy oraz specjaliści.

Dla przykładu, specjalista do spraw ekonomicznych i zarządzania zarabiał średnio w omawianym czasie 8210,17 zł brutto, natomiast specjalistka już 6533,01 zł. Duże rozbieżności wykazano również w przypadku sprzedawców – mężczyzna średnio otrzymywał 4537,06 zł a kobieta 3517,41 zł brutto.

Dodatkowo kobiety przeważają w rejestrach urzędów pracy jako osoby długotrwale bezrobotne.

– Pandemia sprawiła, że wiele kobiet opuściło rynek pracy, a część z nich wciąż na niego nie wróciło. Częstym powodem jest konieczność opieki nad domem oraz rodziną, a także rezygnacja z życia zawodowego ze względu na nierówności płacowe. Koszty pojawiające się przy chęci ponownego wejścia na rynek pracy, takie jak konieczność zatrudnienia opieki dla dziecka, często warunkują decyzję na temat powrotu do pracy bądź pozostania w domu – mówi nam Anna Tietianiec, ekspertka rynku pracy i menedżerka w firmie rekrutacyjnej Manpower.

Choć można zaobserwować na rynku wiele pozytywnych zmian, nadal – na przykład podczas procesu rekrutacji – zdarza się, że kobiety są dyskryminowane.

– We współczesnym społeczeństwie nie powinno dochodzić już do sytuacji, w których matki biorące udział w tych procesach są oceniane gorzej niż ich bezdzietne konkurentki na stanowisko i gorzej niż mężczyźni biorący udział w tych samych rekrutacjach. Niestety, zmiana sposobu myślenia pracodawców w tym zakresie często wymaga czasu. Regulacje takie jak ta, która w kwietniu zmieniła polski Kodeks pracy – wprowadzając nowy, dłuższy wymiar urlopu rodzicielskiego dla ojców – są najlepszą drogą do tego, by tę zmianę zapoczątkować – mówi Marciniak w rozmowie z money.pl.

Z kolei Artur Skiba, prezes Antal przytacza wyniki eksperymentu Polskiego Instytutu Ekonomicznego zrealizowanego we współpracy z jego firmą "Mama wraca do pracy – bariery behawioralne i kierunki wsparcia" z 2023 roku, który nie wykazał dyskryminacji na etapie selekcji CV. – Jednak dodatkowo przeprowadzone badanie jakościowe już wskazało różnego typu przejawy dyskryminacji matek na późniejszych etapach rekrutacji oraz w miejscu pracy już po zatrudnieniu – mówi w rozmowie z money.pl prezes Antal.

Dodaje, że jako przejawy nierównego traktowania panie wymieniały gorszy stosunek pracodawcy wynikający z przekonania, że nie będą się tak dobrze jak inni wywiązywać z obowiązków zawodowych, czy powierzanie im mniej ciekawych czy ambitnych zadań.

Jak pisaliśmy wcześniej, po pandemii wiele kobiet nie wróciło na rynek pracy, przeważają one również w rejestrach urzędów pracy. Na koniec 2022 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych kobiet wynosiła 436,9 tys., w porównaniu do 376,3 mężczyzn.

Anna Goreń, specjalistka PR i CSR w Pracuj.pl mówi, że choć z badań jej firmy płyną w dużej mierze pozytywne wnioski, które mogą świadczyć o tym, że zmiana na lepsze będzie na polskim rynku pracy coraz bardziej dynamiczna, to przed kobietami wciąż stoją istotne wyzwania.

– Jednym z największych, jak wynika z deklaracji respondentów Pracuj.pl, jest godzenie roli matki i pracowniczki. Współczesne kobiety niestety wciąż często muszą dokonywać trudnych wyborów pomiędzy zawodowym rozwojem a dopełnianiem obowiązków w zakresie wychowywania potomstwa. Ten problem jako wyzwanie określa aż 83 proc. badanych kobiet – wyjaśnia Goreń w rozmowie z money.pl.

Ekspertka rynku pracy Anna Tietianiec mówi nam, że jednym z kluczowych oczekiwań kobiet na rynku pracy jest podejście pracodawcy w kwestii elastyczności. Chodzi m.in. o możliwości pracy zdalnej czy samodzielnego wyboru godzin rozpoczęcia oraz zakończenia dnia pracy.

– To znacznie ułatwia znalezienie harmonii pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym. Kluczowa jest tutaj również kwestia równości wynagrodzeń, która w wielu organizacjach w Polsce nadal stanowi wyzwanie. Poza równością niezależnie od płci, wieku czy rasy, kobiety cenią sobie poczucie stabilizacji. Częściej decydują się na stanowisko, które nie niesie ze sobą konieczności pracy poza standardowymi godzinami oraz takie nie wymagające częstych podróży służbowych – komentuje ekspertka.

Goreń z Pracuj.pl dodaje, że według ostatnich badań Polki uznają, że znalazły się w dużo lepszej sytuacji zawodowej, a 62 proc. deklarowała, że w ich firmach przedstawiciele obu płci mają równe szanse na awanse i podwyżki.

– Wśród działań mających na celu odwrócenie sytuacji i wyrównanie szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy, wymienić można właśnie choćby działania takie, jak wprowadzona w kwietniu dyrektywa work-life balance, która wpływa na polski Kodeks pracy. Ma ona na celu między innymi wyrównywanie nierówności kobiet i mężczyzn na rynku pracy. Zwykle to na kobietach spoczywa obowiązek opieki nad dziećmi w pierwszym okresie ich życia, co prowadzi do przerywania karier i może skutkować trudniejszymi powrotami do zawodowej rzeczywistości. W niektórych przypadkach dochodzi nawet do podjęcia decyzji o wycofaniu się z aktywności zawodowej – mówi w rozmowie z money.pl.

Z kolei Skiba z Antal dodaje, że niezbędne jest wprowadzanie realnych zmian, które potwierdzają docenianie różnorodności.

– Jak tego dokonać? Między innymi tworząc w organizacjach bezpieczne środowisko dające kobietom możliwość wymiany doświadczeń, w których będą nabierały pewności co do swoich kompetencji, a także odwagi, by aplikować na wymarzone stanowiska. Jednym z narzędzi ułatwiających powrót na rynek pracy są szkolenia zawodowe skierowane do matek i opiekunek – wymienia.

Prezes firmy dodaje, że wśród rozwiązań poprawiających sytuację kobiet na rynku pracy, w tym podobne podjęcie przez nie zatrudnienia, wskazuje się wspomniane wcześniej elastyczne godziny pracy, które pozwalają na bardziej efektywne łączenie opieki nad dzieckiem i logistyki związanej z pracą.

Więcej o pracodawcach, którzy wyrównują sytuację kobiet na rynku pracy, można będzie usłyszeć w ramach ogłoszonego niedawno konkursu "RównoWaga. Prokobieca Firma Roku". Celem konkursu jest wyłonienie liderów wśród pracodawców, którzy działają na rzecz wyrównywania szans kobiet i mężczyzn w miejscu pracy.