Czym jest dług publiczny?
Państwowy dług publiczny to wskaźnik zadłużenia sektora finansów publicznych, który określa wysokość zobowiązań zaciągniętych przez poszczególne jednostki sektora na rynki finansowym, w tym bankowym. Jest to więc zadłużenie sektora rządowego, samorządowego oraz ubezpieczeń społecznych. Obejmuje zobowiązania z następujących tytułów:
- wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne;
- zaciągniętych kredytów i pożyczek;
- przyjętych depozytów;
- wymagalnych zobowiązań:
- wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych,
- uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publicznych będącą dłużnikiem.
Państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 60 proc. wartości rocznego produktu krajowego brutto. Dług publiczny w Polsce oblicza się według dwóch metodologii — unijnej oraz krajowej. Metodologia krajowa, która określa wysokość państwowego długu publicznego, opiera się na przepisach ustawy o finansach publicznych (z 27 sierpnia 2009 r.) oraz rozporządzeniach wykonawczych do tej ustawy.
Metodologia unijna wynika z przepisów UE, które obowiązujące kraje członkowskie, a obliczone na jej podstawie zadłużenie sektora instytucji rządowych i samorządowych, a swoim zakresem obejmuje więcej zobowiązań. Różnica między długiem obliczanym według krajowych i unijnych standardów to aż 260 mld zł w 2022 roku. Jednostki są zobowiązane do tego, by sporządzać i przekazywać kwartalnie sprawozdania, które stanowią źródło danych koniecznych do wyliczenia długu publicznego.
Ukryty dług publiczny to finansowe zobowiązania państwa nieuwzględnione w sprawozdaniach budżetowych. Jest trudny do oszacowania, a jego źródłem są przyszłe zobowiązania państwa, m.in. z tytułu wypłaty emerytur i zasiłków dla bezrobotnych, a także kosztów funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej. GUS ma obowiązek szacowania i przesyłania do Eurostatu co trzy lata informacji o tej wartości. Rząd stara się jednak przesuwać wiele zobowiązań poza oficjalny budżet oraz kontrolę parlamentu, głównie za pomocą Banku Gospodarstwa Krajowego i tarczy finansowych Polskiego Funduszu Rozwoju
Na czym polega zarządzanie długiem publicznym?
Zarządzanie długiem publicznym jest pojęciem zdefiniowanym w ustawie o finansach publicznych w zakresie zadań realizowanych przez Ministra Finansów. W uproszczeniu jest to odpowiednie działanie zmierzające do zapewnienia finansowania potrzeb pożyczkowych władz na rynku finansowym po jak najniższym koszcie, biorąc pod uwagę nieodłączne w tej sytuacji ryzyko. Są to wszelkie działania związane z obsługą długu: zaciąganie, spłacanie, dokonywanie późniejszego refinansowania, a także spłaty należnych odsetek.
W Polsce za zarządzanie długiem Skarbu Państwa odpowiedzialny jest Departament Długu Publicznego Ministerstwa Finansów, co odpowiada tzw. modelowi ministerialnemu.
W wielu krajach Unii Europejskiej zarządzanie długiem Skarbu Państwa wydzielone jest organizacyjnie w ramach agencji podległych ministrowi finansów lub skarbu (tzw. model agencyjny).
Trzecim rozwiązaniem organizacyjnym, najrzadziej stosowanym jest tzw. model bankowy, czyli umiejscowienie zarządzania długiem Skarbu Państwa w banku centralnym.
Na czym polega refinansowanie długu publicznego?
Zarządzanie długiem publicznym wiąże się z pewnymi ryzykami. Jest to m.in. ryzyko refinansowania długu, ale także ryzyko kursowe, ryzyko stopy procentowej, ryzyko płynności czy inne ryzyka (w tym kredytowe i operacyjne). Najczęściej mówi się jednak o tzw. rolowaniu długu, czyli właśnie refinansowaniu go. Na czym ono polega? W praktyce jest to spłata starego długu poprzez aciągnięcie nowego. Problem ten powstaje, gdy brakuje innych źródeł możliwych do wykorzystania w ramach bieżącego regulowania zobowiązań.