NIK alarmuje. Ministerstwo nie widzi problemu z uzdrowiskami

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) poinformowała, że przeprowadzone badanie dokumentacji dwunastu uzdrowisk wykazało, iż żadne z nich nie spełniało w pełni wymogów dotyczących jakości powietrza, mimo że minister zdrowia przyznał im status uzdrowiska bez zastrzeżeń.

NIK zwraca uwagę na fakt, że ignorowanie problemu zanieczyszczenia powietrza mogło negatywnie odbić się na zdrowiu kuracjuszy, zwłaszcza tych z chorobami układu oddechowego i krążenia, a także seniorów i dzieci. W okresie od 2018 do 2022 roku, w okresach zimowych, leczono w tych uzdrowiskach niemal 45 tysięcy osób z grup ryzyka, w tym blisko siedem tysięcy dzieci, co wynika z danych Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).

NIK przeprowadziła kontrolę w Ministerstwie Zdrowia oraz dwóch instytutach odpowiedzialnych za wydawanie świadectw klimatycznych, a także w sześciu gminach uzdrowiskowych. W Ministerstwie Zdrowia sprawdzono proces weryfikacji wymagań dotyczących jakości powietrza w dwunastu gminach uzdrowiskowych.

Raport wskazuje, że rozszerzona analiza dokumentacji pokazała, iż żadne z badanych uzdrowisk nie spełniało wszystkich wymogów sanitarnych dotyczących powietrza. Mimo to minister zdrowia potwierdził ich status uzdrowiska, twierdząc w oficjalnych pismach kierowanych do gmin, że każde z tych uzdrowisk: "spełnia określone w przepisach o ochronie środowiska wymagania w stosunku do środowiska" oraz "posiada klimat o właściwościach leczniczych potwierdzonych na zasadach określonych w ustawie uzdrowiskowej". Minister dysponował jednocześnie dokumentacją wskazującą na niespełnianie tych wymagań.

NIK podkreśla, że potwierdzenie nieprawdziwych informacji oraz brak reakcji ze strony pracowników Ministerstwa Zdrowia w sytuacji, gdy uzdrowiska nie spełniały wymagań dotyczących jakości powietrza, mogą być interpretowane jako czyny zabronione. Mogą one stanowić poświadczenie nieprawdy i niedopełnienie obowiązków.

NIK zauważył również nieprawidłowości w działaniu instytutów odpowiedzialnych za wydawanie świadectw klimatycznych. Państwowy Instytut Badawczy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW-PIB) stosował definicję naukową klimatu, która nie uwzględniała zanieczyszczeń powietrza przy formułowaniu swoich opinii. W konsekwencji, w świadectwach klimatycznych stwierdzano brak przeciwwskazań do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego, pomimo jednoczesnego raportowania danych o przekroczeniu norm jakości powietrza.

W 2022 roku w Polsce funkcjonowały 47 uzdrowiska, z czego prawie 60 proc. znajdowało się w południowej części kraju, gdzie jakość powietrza jest zazwyczaj gorsza. Większość z tych uzdrowisk prowadziła rehabilitację dla pacjentów po przebytej chorobie COVID-19, której skutki najbardziej obciążają układ oddechowy.

Według raportu Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ) z 2021 roku, przekroczenia norm dla szkodliwych substancji zawieszonych w powietrzu wystąpiły w siedmiu przypadkach dla PM10, pięciu dla PM2,5 oraz 34 dla B(a)P. Szczególnie niepokoi sytuacja związana z obecnością rakotwórczego benzopirenu.

NIK przypomina, że status uzdrowiska może być nadany obszarowi spełniającemu pięć warunków, w tym klimat o właściwościach leczniczych oraz odpowiednie wymagania środowiskowe. Odnosząc się do przepisów ustawy uzdrowiskowej, należy brać pod uwagę zanieczyszczenie powietrza przy ocenie właściwości leczniczych klimatu. Jednocześnie, zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, jednym z wymogów jest zapewnienie najlepszej możliwej jakości powietrza w tych rejonach.