Czym jest podatek?
Podatki to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz państwa. Stanowią główne źródło dochodów państwa i umożliwiają finansowanie jego działalności. Środki zasilają budżet Skarbu Państwa, województw, powiatów lub gmin. Dzięki temu możliwe jest opłacanie szkół, szpitali czy pomocy obywatelom. Każdy, kto znajduje się w sytuacji objętej podatkiem, ma obowiązek go zapłacić.
Podatki różnią się od siebie podmiotem opodatkowania, przedmiotem opodatkowania czy sposobem poboru podatku. Podział na podatki pośrednie i bezpośrednie nie ma jednak definicji formalno-prawnej. Głównymi kryteriami wyróżnienia obu tych grup są: ich przerzucalność, technika poboru, sposób nałożenia czy zdolność podatnika.
Państwo przewidziało także różne ulgi i odliczenia od podatków.
Czym są podatki bezpośrednie?
Pierwszym typem podatków są podatki bezpośrednie. Zalicza się do nich te podatki, które nie mogą być przerzucone na inny podmiot lub nie powinny być przerzucone według zamiaru ustawodawcy. Ciężar podatku ponosi podmiot, na którego ustawodawca nałożył obowiązek podatkowy. Zasadniczo podatki bezpośrednie to takie, które są płacone bezpośrednio do urzędu skarbowego. Podatnik rzeczywisty jest także podatnikiem ponoszącym ekonomiczny ciężar podatku.
Podatki bezpośrednie i ich przykłady to: podatek PIT, CIT, podatek od spadków i darowizn, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych itd.
Przykładowo podatek dochodowy od osób fizycznych polega na zobowiązaniu odprowadzania do urzędu skarbowego podatku od uzyskanego przez podatników przychodu.
Czym są podatki pośrednie?
Drugą grupą są podatki pośrednie. W ich przypadku istnieje możliwość przerzucenia podatku na inny podmiot niż ten, na który ustawodawca nałożył obowiązek podatkowy. Podatnik rzeczywisty nie jest tożsamy z osobą ponoszącą ekonomiczny ciężar podatku.
Do podatków pośrednich zaliczyć należy te podatki, które są wymierzane na podstawie taryf podatkowych, odnoszących się do zdarzeń, których nie da się przewidzieć. Przykłady podatków pośrednich to: podatek akcyzowy, podatek od gier czy podatek od towarów i usług (VAT).
Najbardziej znanym przykładem jest ten ostatni typ podatku. Podatnikami są wówczas osoby prowadzące działalność. Przedsiębiorcy odprowadzają podatek, ale ekonomiczny ciężar ponosi nabywca, opłacając podatek VAT w cenie nabywanych dóbr. Podatki pośrednie uiszczamy więc podczas nabywania towarów lub usług.
Jakie są różnice między podatkami bezpośrednimi a pośrednimi?
Biorąc pod uwagę powyższe definicje oraz przykłady, podatkami bezpośrednimi będą więc w podatki dochodowe lub majątkowe, a podatkami pośrednimi podatki przychodowe lub konsumpcyjne.
Główną różnicą między podatkami bezpośrednimi a pośrednimi jest przerzucalność ciężaru ekonomicznego. W przypadku podatku bezpośredniego ciężar podatku ponosi zawsze podmiot, który ma taki obowiązek wyznaczony przez prawo. W przypadku podatków pośrednich istnieje natomiast możliwość przerzucenia ciężaru ekonomicznego podatku na inny podmiot niż sam podatnik. Ponadto podatki pośrednie stanowią główne źródło przychodów budżetu państwa.
Jak to wygląda w innych krajach?
Jak wyglądają przepisy regulujące podatki pośrednie i bezpośrednie w innych krajach unijnych? Podatki bezpośrednie, z pewnymi wyjątkami, nie podlegają harmonizacji na poziomie unijnym. Oznacza to, że każde państwo członkowskie może wprowadzać i stosować własne przepisy regulujące podatki takie jak PIT czy CIT.
Natomiast podatki pośrednie ulegają harmonizacji na poziomie unijnym. Przykładem jest Dyrektywa UE w sprawie VAT, do której wszystkie kraje członkowskie zobowiązane są dostosować regulacje państwowe w tym zakresie. Harmonizacja podatku VAT miała na celu zapewnienie przejrzystości handlu na terytorium Unii Europejskiej.
Warto wspomnieć, że do podatków pośrednich nie stosujemy postanowień właściwych umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Ponadto umowy międzynarodowe odnoszą się tylko do podatków dochodowych, nie do podatków majątkowych.
Podatki pośrednie oraz bezpośrednie w świetle prawa
Wszystkie rodzaje podatków składają się na system podatkowy. Są ze sobą powiązane i tworzą całość w sensie prawnym i ekonomicznym. Podziałem na podatki pośrednie i bezpośrednie nie posługuje się jednak ustawa o finansach publicznych. Brak również jej definicji formalnoprawnej. Podział ma znaczenie jedynie teoretyczne. Nie znajdziemy definicji podatku pośredniego i bezpośredniego w aktach prawnych. Mają one na celu jedynie uprościć rozumienie podstawowych różnić między płaconymi podatkami.
Jest wiele możliwości klasyfikacji podatków m.in.: według kryterium prawnego, ekonomicznego, społecznego, przedmiotowego, podmiotowego czy kryterium miejsca przeznaczenia środków z podatków. Podatki bezpośrednie i pośrednie to podział według tzw. kryterium prawnego.