Polityk, premier Polski w roku 1992 (nie stworzył rządu) oraz w latach 1993-1995, wicepremier w pierwszym i drugim rządzie Donalda Tuska, polityk PSL (Prezes od 1991 do 1997 oraz od 29 stycznia 2005 roku) i poseł na Sejm nieprzerwanie od 1989 r.; do 2005 roku prezes Zarządu Warszawskiej Giełdy Towarowej (zrezygnował ze stanowiska przed wyborami parlamentarnymi); prezes Zarządu Głównego Ochotniczych Straży Pożarnych.
Absolwent Wydziału Samochodów i Maszyn Roboczych Politechniki Warszawskiej. W grudniu 1981 uczestniczył w strajkach na tej uczelni. W czasie stanu wojennego pracował jako nauczyciel podstaw obsługi komputera w szkole podstawowej w Pacynie. Studia skończył w 1984 roku. Od 1984 prowadzi 17-hektarowe gospodarstwo rolne we wsi Kamionka koło Pacyny (d. woj. płockie).
Karierę polityczną rozpoczął w 1985 wstępując do ZSL, z którego listy został posłem Sejmu kontraktowego. Po rozwiązaniu ZSL przeszedł do PSL "Odrodzenie". Od 1990 członek połączonego Polskiego Stronnictwa Ludowego (od czerwca 1991 do października 1997 był prezesem Naczelnego Komitetu Wykonawczego partii). Z powodzeniem dokonał skonsolidowania podzielonego za prezesury Romana Bartoszcze stronnictwa.
5 czerwca 1992 został desygnowany przez prezydenta Wałęsę i Sejm RP na urząd premiera. 10 lipca 1992 misja stworzenia chrześcijańsko-ludowo-liberalnego rządu zakończyła się niepowodzeniem (tzw. "33 dni Pawlaka"). Ponownie został premierem po wyborach parlamentarnych w 1993 roku i stworzeniu rządu koalicyjnego SLD-PSL. Do dymisji podał się w lutym 1995 po kolejnym kryzysie politycznym koalicji. Działania jego rządu charakteryzowały się niezdecydowaniem oraz kontrowersyjnymi decyzjami personalnymi.
Wśród dotychczasowych premierów III RP wyróżniał się małomównością i niechęcią do dziennikarzy. Powolny w wypowiedziach i podejmowaniu decyzji. Zasłynął decyzją zamiany luksusowego, służbowego samochodu na produkowanego w Polsce Poloneza wyposażonego w silnik samochodu Rover.
W 1995 kandydował na urząd Prezydenta RP (po rezygnacji z kandydowania Józefa Zycha, ówczesnego marszałka Sejmu). W 1. turze wyborów uzyskał 4,31% poparcia (5 miejsce, 770 417 głosów). Ten słaby wynik był jednym z pretekstów dla zastąpienia go na stanowisku prezesa PSL przez Jarosława Kalinowskiego.
29 stycznia 2005 roku został ponownie wybrany na prezesa PSL. 1 października 2005 wybrany na przewodniczącego klubu parlamentarnego PSL.
Od 16 listopada 2007 wicepremier i minister gospodarki w rządzie Donalda Tuska.
21 kwietnia 2010 Krajowa Konwencja Wyborcza Polskiego Stronnictwa Ludowego jednomyślnie wybrała go na kandydata na Prezydenta RP.
6 maja 2010 został zarejestrowany jako kandydat przez Państwową Komisję Wyborczą.
Od 18 listopada 2011 ponownie wicepremier i minister gospodarki w rządzie Donalda Tuska.
Prezes Zarządu Głównego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych.