Ministerstwo Finansów blokuje "następcę KPO". Polski nie stać na wkład własny?

W rządzie od półtora roku trwają prace nad "Planem Społeczno-Klimatycznym" (PSK), a jego kluczowym elementem jest Społeczny Fundusz Klimatyczny (SFK), przewidziany na lata 2026-2032. Mają to być pieniądze - około 65 mld zł - przeznaczone przede wszystkim na wsparcie najuboższych gospodarstw domowych, którym grozi ubóstwo energetyczne (37,5 proc. kwoty ma trafić na ten cel). Do tego mowa o finansowaniu źródeł ciepła czy likwidacji wykluczenia komunikacyjnego.

W zarządzanie SFP włączone będą też samorządowe władze regionów (mają odpowiadać za dystrybucję 15 proc. środków). Sprawa jest absolutnie priorytetowa, zwłaszcza dla Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, kierowanego przez Katarzynę Pełczyńską-Nałęcz. To w tym resorcie słyszymy sformułowanie, że z uwagi na swoją rolę, SFK jest w praktyce "następcą KPO".

Warunkiem uzyskania dostępu to miliardów z SFK jest przedłożenie Komisji Europejskiej wspomnianego "Planu Społeczno-Klimatycznego". A z tym, jak wynika z naszych ustaleń, jest chwilowo poważny problem. Okoniem w tej sprawie właśnie stanęło Ministerstwo Finansów, na czele którego stoi Andrzej Domański. Powód? Na kwotę 65 mld z SFK składa się wkład unijny oraz wymagany wkład krajowy w wysokości 25 proc. wartości przyznanych środków. I w toku prac rządowych nad PSK resort finansów właśnie powiedział "stop", tłumacząc, że na ten moment w budżecie nie ma pieniędzy na zapewnienie wkładu własnego.

Tym ruchem resort Andrzeja Domańskiego wywołał irytację w ministerstwie funduszy. Wszystko dlatego, że prace nad "Planem Społeczno-Klimatycznym" są już dość zaawansowane, a nowy fundusz miał łagodzić skutki wdrożenia w Polsce unijnego systemu handlu uprawnień do emisji ETS2, który - zgodnie z aktualnym planem - od 2028 roku ma objąć transport i budownictwo.

- Przez krótkowzroczność w rządzie będą opóźnienia w płatnościach funduszy - irytuje się rozmówca z MFiPR. Jak dodaje, ETS2 i Społeczny Fundusz Klimatyczny to dwa różne unijne rozporządzenia. Co prawda ETS2 wejdzie w życie z rocznym opóźnieniem (pierwotnie miał zacząć obowiązywać od 2027 roku), ale sam SFK rusza w planowanym czasie, czyli w 2026 roku.

W naszym, polskim interesie jest przecież to, żeby SFK nie derogować. Cała zabawa polegała przecież na tym, żeby opóźnić wejście w życie części płatnej, obciążeniowej (dyrektywa o ETS2 - przyp. red.) przy uruchomieniu płatności tak, jak to miało być (rozporządzenie o SFK - przyp. red.). To się udało wynegocjować w Brukseli, ale teraz sukcesu nie skonsumujemy, bo MF staje okoniem. To niepoważne - komentuje rozmówca z resortu funduszy.

Nasz rozmówca z resortu finansów bagatelizuje sprawę. - Nie zgadzamy się w tej chwili na żadne nowe wydatki. ETS2 na razie i tak przesuwamy o rok, więc jest czas. Porównywanie Społecznego Funduszu Klimatycznego do KPO jest chyba na wyrost - ocenia.

Z nieoficjalnych informacji money.pl wynika, że w przyszłym tygodniu ma dojść do spotkania pomiędzy Andrzejem Domańskim a Katarzyną Pełczyńską-Nałęcz. - Sprawa Społecznego Funduszu Klimatycznego będzie jednym z omawianych tematów - zapewnia rządowy rozmówca.

O kompromis może być trudno, bo dziś głównym zmartwieniem ministra finansów jest gigantyczny deficyt w obszarze zdrowia (na przyszły rok brakuje ok. 23 mld zł) czy potężne wydatki obronnościowe (i związane z tym potrzeby pożyczkowe Skarbu Państwa), a to wszystko przy jednoczesnym utrzymaniu np. sztywnych wydatków socjalnych czy niemożności znalezienia dodatkowych źródeł dochodów budżetowych (na podwyżki podatków czy wprowadzenie nowych danin nie zgadza się prezydent Karol Nawrocki). Finalnie więc brak porozumienia pomiędzy MF a MFiPR może nie być efektem złej woli, lecz braku fiskalnych możliwości.

Czas jednak biegnie nieubłaganie i jest go coraz mniej. Pierwotnie rząd planował, by "Plan Społeczno-Klimatyczny" uruchomić do końca 2026 roku. To według naszych rządowych rozmówców oznaczałoby, że Komisja Europejska musiałaby zatwierdzić Plan do października 2026 roku. Same negocjacje z Brukselą to kwestia co najmniej kilku miesięcy, więc rząd musiałby po swojej stronie zatwierdzić dokument najpóźniej wiosną przyszłego roku. A to nie jest proste, bo PSK musi po drodze uzyskać zgodę różnych gremiów, takich jak Rada Dialogu Społecznego czy Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego.

- Przez podejście resortu finansów pt. "pieniędzy nie ma i nie będzie" zaraz wylądujemy w tym samym miejscu, w którym PiS wylądował z KPO - przekonuje rozmówca z MFiPR, wskazując na fakt, że przez blokadę środków przez Brukselę, Krajowy Plan Odbudowy w Polsce wystartował z dwuletnim opóźnieniem, po zmianie rządów w 2023 roku.

Tomasz Żółciak i Grzegorz Osiecki, dziennikarze money.pl