Polska największym beneficjentem? Taki strumień pieniędzy popłynie z UE do Polski

Minister funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz podkreśliła sukces Polski w negocjacjach. - Za nami długie miesiące pracy i rozmów z Komisją Europejską. Domagaliśmy się przede wszystkim tego, żeby pieniądze w nowym unijnym budżecie były dla Polski jak największe. Polska będzie największym beneficjentem unijnej perspektywy finansowej 2028-2034. Już wiemy też, że regiony będą mogły prowadzić inwestycje i będą miały własną autonomię inwestycyjną - stwierdziła.

Komisja Europejska zaproponowała budżet o łącznej wartości 2 bilionów euro, który opiera się na czterech filarach: europejski model społeczny oraz jakość życia; konkurencyjność, dobrobyt i bezpieczeństwo; globalna Europa; oraz administracja. Z przedstawionego podziału środków wynika, że Polska ma otrzymać aż 123,3 miliardów euro.

Aby beneficjenci mogli zacząć korzystać z funduszy europejskich w ramach nowej perspektywy od 2028 r., Rada UE powinna zakończyć prace nad nowym budżetem UE najpóźniej w pierwszych miesiącach 2027 r. Dlatego kluczowe jest sprawne prowadzenie prac zarówno w Radzie, jak i w Parlamencie Europejskim.

Budżet Unii Europejskiej na lata 2028-2034 został skonstruowany tak, aby nie przeciążyć budżetów państw członkowskich i pozostawać w zgodzie z nowymi priorytetami UE. Środki zarządzane obecnie wspólnie przez państwa członkowskie i Komisję Europejską zasilą nowy Fundusz, którego głównym celem będzie wspieranie projektów z obszarów polityki spójności, zrównoważonego rozwoju, konkurencyjności i bezpieczeństwa.

W celu zniwelowania "luki konkurencyjności" między Europą a Stanami Zjednoczonymi i Chinami, ma powstać specjalny Europejski Fundusz na rzecz Konkurencyjności. Będzie on miał na celu zwiększenie konkurencyjności Unii Europejskiej w sektorach i technologiach strategicznych, wzmocnienie jej odporności i bezpieczeństwa gospodarczego poprzez ograniczanie zależności strategicznych oraz wsparcie dla MŚP i start-upów.

Wydatki na obronność i bezpieczeństwo zostały ujęte w sposób przekrojowy i umieszczone w wielu obszarach budżetu. Takie podejście uwzględnia nie tylko wsparcie przemysłu obronnego, ale także dostosowanie infrastruktury, w tym tej związanej z mobilnością wojskową.

Z polskiej perspektywy jedną z najistotniejszych kwestii jest uwzględnienie spójności, konkurencyjności i bezpieczeństwa wśród głównych celów nowego Funduszu. Szczególnie spójność wpisuje się w postulat utrzymania decentralizacji wdrażania funduszy polityki spójności w nowym unijnym rozdaniu.

Komisja Europejska wycofuje się również z pomysłu, aby unijny budżet na lata 2028-2034 finansować z ETS2, czyli z podatku od spalin i ogrzewania domów, co jest korzystnym rozwiązaniem dla Polski.

Przewodnicząca Ursula von der Leyen stwierdziła: "Nasz nowy długoterminowy budżet pomoże chronić europejskich obywateli, wzmocnić europejski model społeczny i sprawić, że nasz europejski przemysł będzie prosperował. W czasach niestabilności geopolitycznej budżet umożliwi Europie kształtowanie własnego losu, zgodnie z jej wizją i ideałami."

Dania, która 1 lipca 2025 r. przejęła po Polsce przewodnictwo w Radzie UE, chce narzucić szybkie tempo prac i zamierza szybko procedować nad Wieloletnimi Ramami Finansowymi. Celem negocjacji jest skonstruowanie i określenie takiego budżetu, który z jednej strony sprosta wyzwaniom, z jakimi mierzą się obecnie zarówno państwa członkowskie, jak i cała Unia Europejska, z drugiej zaś spełni oczekiwania i możliwości wszystkich państw członkowskich, w tym Polski.

Aby zapewnić odpowiednie środki na realizację ambitnych celów, Komisja przedstawia pięć nowych zasobów własnych:

• Unijny system handlu uprawnieniami do emisji (ETS) - szacowane dochody około 9,6 mld euro rocznie
• Mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (CBAM) - szacowane dochody około 1,4 mld euro rocznie
• Zasoby własne oparte na niepobranych odpadach elektronicznych - szacowane dochody około 15 mld euro rocznie
• Zasoby własne z tytułu podatku akcyzowego od wyrobów tytoniowych - szacowane dochody około 11,2 mld euro rocznie
• Zasoby korporacyjne dla Europy (CORE) stanowiące roczną składkę ryczałtową wnoszoną przez duże przedsiębiorstwa - szacowane dochody około 6,8 mld euro rocznie

Łącznie szacuje się, że te pięć nowych zasobów własnych i inne elementy przedstawionego pakietu zasobów własnych generują dochody w wysokości około 58,5 mld euro rocznie (w cenach z 2025 r.).

Decyzja w sprawie przyszłego długoterminowego budżetu i systemu dochodów UE zostanie omówiona przez państwa członkowskie w Radzie. Przyjęcie rozporządzenia w sprawie WRF wymaga jednomyślności po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, a niektóre elementy po stronie dochodów wymagają również zatwierdzenia przez państwa członkowskie zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi.

Budżet Unii Europejskiej składa się z siedmiu głównych filarów: Jednolity Rynek, Innowacje i Cyfryzacja; Spójność, Odporność i Wartości; Zasoby Naturalne i Środowisko; Migracja i Zarządzanie Granicami; Bezpieczeństwo i Obrona; Sąsiedztwo i Świat; oraz Europejska Administracja Publiczna.

Każdy z tych filarów odpowiada za finansowanie określonych obszarów polityki unijnej, zapewniając strategiczne wsparcie dla priorytetów UE, od rozwoju regionalnego, przez transformację ekologiczną, po bezpieczeństwo zewnętrzne.

Instrument Global Europe, zaprezentowany w lipcu 2025 roku, znacząco wzmacnia pozycję Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej. Dysponując budżetem 200 miliardów euro, co stanowi wzrost o 75 proc., ma na celu budowanie strategicznych partnerstw globalnych i promowanie wartości europejskich. Dodatkowe 100 miliardów euro zostanie przeznaczone na wsparcie Ukrainy, co podkreśla długoterminowe zaangażowanie UE w odbudowę tego kraju.

Global Europe przyczynia się do zrównoważonego rozwoju i wzmacnia konkurencyjność UE oraz jej bezpieczeństwo ekonomiczne. Instrument ten wspiera kraje kandydujące w ich drodze do członkostwa w Unii, jednocześnie służąc jako siła napędowa dla realizacji strategii Global Gateway w podejściu Team Europe. Promuje wzajemnie korzystne partnerstwa, pokój, zrównoważony rozwój, stabilność i wzrost, szczególnie w południowym i wschodnim sąsiedztwie Unii Europejskiej.

Komisja Europejska proponuje, aby finansowanie działań zewnętrznych UE było prostsze, bardziej spójne, skuteczne, elastyczne i ukierunkowane na kluczowe priorytety. Środki będą strukturyzowane wokół pięciu obszarów geograficznych: Europa; Bliski Wschód, Afryka Północna i Zatoka Perska; Afryka Subsaharyjska; Azja i Pacyfik oraz Ameryki i Karaiby, uzupełnionych o globalny filar. Instrument będzie wspierał rozszerzenie UE, politykę sąsiedztwa, partnerstwa międzynarodowe i pomoc humanitarną, ze szczególnym uwzględnieniem odbudowy Ukrainy.

W ramach podziału budżetu, największe środki zostaną przeznaczone na Afrykę Subsaharyjską (60,5 mld euro) oraz obszar rozszerzenia i wschodniego sąsiedztwa (43,2 mld euro). Ukraina otrzyma dedykowane 100 mld euro poza pułapami wieloletnich ram finansowych. Na region Bliskiego Wschodu, Afryki Północnej i Zatoki przeznaczono 42,9 mld euro, a na Azję i Pacyfik 17 mld euro. Ameryki i Karaiby otrzymają 9,1 mld euro, natomiast na sprawy globalne przewidziano 12,7 mld euro, z dodatkową rezerwą 14,8 mld euro na nowe wyzwania i priorytety.

Global Europe pomoże w zmniejszeniu luki finansowej i przyspieszy postęp w realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju. Wzajemnie korzystne partnerstwa mają zwiększyć konkurencyjność UE i jej bezpieczeństwo ekonomiczne, wspierając jednocześnie wzrost i rozwój w krajach partnerskich. Kompleksowa współpraca z krajami partnerskimi przyczyni się do stabilności i pozwoli stawić czoła wspólnym wyzwaniom, takim jak migracja.

Instrument zapewni pomoc humanitarną najbardziej narażonym populacjom dotkniętym klęskami żywiołowymi i katastrofami spowodowanymi przez człowieka na całym świecie. Dostosowana pomoc przedakcesyjna wesprze kraje kandydujące i potencjalnych kandydatów na ich drodze do członkostwa w UE. Global Europe zagwarantuje długotrwałe wsparcie UE dla pokoju, demokracji, praw człowieka, społeczeństwa obywatelskiego, wolnych mediów i władz lokalnych, wzmacniając rozwój lokalny przy jednoczesnym umocnieniu roli UE jako wiarygodnego i rzetelnego partnera globalnego.

Nowy instrument koncentruje się na integracji silnego nacisku na demokrację, bezpieczeństwo, prawa człowieka, zmiany klimatu, równość płci i zarządzanie migracją. Uproszczenie zasad wdrażania i finansowania ma zwiększyć efektywność wykorzystania środków przy jednoczesnym priorytetowym traktowaniu europejskich partnerów wdrażających i zapewnieniu równych warunków działania.

Global Europe wykorzystuje działania UE poprzez kompleksowe strategie partnerstwa i inwestycji. Instrument ten wzmacnia pozycję Unii jako silnego i wiarygodnego partnera, promując interesy zarówno UE, jak i krajów partnerskich. Zapewnia bardziej strategiczne podejście, które spełnia cele wewnętrznych polityk UE i jej wartości, jednocześnie przyczyniając się do zrównoważonego rozwoju i zwiększając konkurencyjność UE oraz jej bezpieczeństwo ekonomiczne.

Dokument opublikowany przez Urząd Publikacji Unii Europejskiej w Luksemburgu w 2025 roku podkreśla, że Global Europe stanowi istotny element budżetu Europy. Instrument ten ma nie tylko wspierać rozwój gospodarczy i społeczny krajów partnerskich, ale także wzmacniać pozycję UE na arenie międzynarodowej. Poprzez strategiczne inwestycje i partnerstwa, UE dąży do zwiększenia swojego wpływu globalnego przy jednoczesnym promowaniu wartości, które leżą u podstaw europejskiego projektu integracyjnego.