Stracili gigantyczne pieniądze. Polacy szykują pozwy przeciwko Szwajcarii

W marcu decyzją władz Szwajcarii zagrożony bankructwem bank Credit Suisse ze 167-letnią historią został przejęty przez największego rywala i lidera — niewiele młodszego UBS. Powstrzymano dzięki temu kryzys finansowy. Problem w tym, że kosztem inwestorów, a w szczególności posiadaczy papierów dłużnych typu AT1 (więcej na ten temat piszemy niżej) o wartości 17 mld franków (ok. 80 mld zł), które z dnia na dzień stały się bezwartościowe.

Wśród poszkodowanych obligatariuszy nie brakuje Polaków. Kilku z nich skontaktowało się ze szwajcarską kancelarią LEXcellence i zamierza dochodzić sprawiedliwości w sądzie. Na papierach banku stracili łącznie 5,5 mln franków, co po przeliczeniu po aktualnym kursie helweckiej waluty daje kwotę przekraczającą 25 mln zł.

Pierwsze pozwy przeciwko Konfederacji Szwajcarskiej złożymy w sierpniu. Cały czas otrzymujemy szereg zapytań od inwestorów z Polski - mówi money.pl dr Katarzyna Lasota Heller, adwokatka i wspólniczka kancelarii LEXcellence.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Drobni inwestorzy nie składają pozwów od razu, bo - jak twierdzi nasza rozmówczyni - czekają aż sądowe szlaki przetrą duże fundusze, które również straciły na papierach banku. Według nieoficjalnych informacji Reutersa gigant obligacji Pacific Investment Management Co (PIMCO), który zarządza aktywami o łącznej wartości przekraczającej 1,7 bln dol., utopił w obligacjach Credit Suisse ok. 340 mln dol. Wiadomo też, że firmy prawnicze Quinn Emanuel i Pallas pozwały już w imieniu obligatariuszy Finmę, czyli szwajcarski odpowiednik Komisji Nadzoru Finansowego.

Z rozmów mec. Lasoty Heller z poszkodowanymi inwestorami wynika, że nie spodziewali się umorzenia obligacji. Jeszcze w drugiej połowie ubiegłego roku, gdy już było wiadomo, że Credit Suisse jest w tarapatach, kupowali wysoko oprocentowane papiery banku, licząc na zyski, a w najgorszym wypadku - na zamianę ich na akcje. Oprocentowanie obligacji AT1, o których mowa, sięgało nawet 9,75 proc.

Gdy do inwestorów dotarło, co właściwie stało się między 16 a 19 marca 2023 r., rozdzwoniły się telefony, a skrzynki mailowe szwajcarskich kancelarii prawnych zaczęły pękać w szwach - relacjonuje prawniczka.

Czym są obligacje AT1? To rodzaj instrumentu dłużnego stworzonego po krachu finansowym z 2008 r., aby zapewnić bankom większą elastyczność kapitałową w przypadku kryzysów. Są długiem banku względem inwestorów, który można zamienić na akcje lub umorzyć bez zgody posiadaczy. Może się tak stać, jeśli poziom kapitałów własnych banku spadnie poniżej z góry określonego poziomu i konieczne będzie w związku z tym zasypanie luki pieniędzmi z publicznej kasy.

Tak się właśnie stało w przypadku Credit Suisse. Według szwajcarskiego regulatora nastąpiła sytuacja trudna dla banku, powodująca konieczność zastosowania nadzwyczajnej pomocy publicznej. Bez niej bank stałby się niewypłacalny, czyli de facto nie byłby w stanie ani spłacić istotnej części zadłużenia, ani prowadzić działalności. Na tej podstawie podjęto decyzję o umorzeniu długu względem obligatariuszy.

Czy byli tego świadomi? W końcu o ryzyku byli informowani w ogólnych warunkach umowy.

Według prawniczki diabeł tkwi w szczegółach.

Należy zastanowić się nad tym, czy przejęcie banku i pomoc publiczna były konieczne - wskazuje kierunek linii obrony prawniczka.

Uważa, że punktem zaczepienia może być to, że tuż przed wydaniem decyzji o połączeniu banków i udzieleniu pomocy finansowej z publicznych pieniędzy Finma wspólnie ze Szwajcarskim Bankiem Narodowym wydały oświadczenie. Wynikało z niego, że problemy banków amerykańskich nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla szwajcarskiego sektora finansowego, a Credit Suisse spełnia wszystkie wymagania kapitałowe i płynnościowe. Właśnie dlatego - zdaniem prawniczki - można mieć uzasadnione wątpliwości co do konieczności udzielenia pomocy publicznej, która stała się podstawą do umorzenia obligacji AT1.

- Niestety nie da się w tej chwili sprawdzić, jaka naprawdę była sytuacja Credit Suisse, ponieważ wszelkie dokumenty dotyczące przejęcia utajniono. Nawet samo zarządzenie regulatora Finma, który jednym ruchem pozbawił inwestorów majątku w wysokości 16 mld franków, także nie jest jawne - zauważa mec. Lasota Heller.

Na gruncie prawa unijnego taka sytuacja jak w Szwajcarii jest niedopuszczalna.

- Umorzenie wszystkich instrumentów AT1 bez uprzedniego wywłaszczenia akcjonariuszy Credit Suisse jest sprzeczne z fundamentalną zasadą resolution (przymusową restrukturyzacją - przyp. red.). Stanowi ona, że straty ponoszą w pierwszej kolejności akcjonariusze - wyjaśnia w rozmowie z money.pl prof. SGH Marcin Liberadzki.

Przejęcie w wariancie zaserwowanym przez Szwajcarów, zdaniem profesora, można odebrać jako etap uzdrawiania co prawda "chorej" instytucji, ale jeszcze niebędącej na progu upadłości lub zagrożonej upadłością. A taki jest warunek rozpoczęcia przymusowej restrukturyzacji.

Dlatego nie zdecydowano się na wywłaszczenie akcjonariuszy CS. Administracyjna "anihilacja" ich akcji przeczyłaby bowiem pozorom komercyjnej transakcji przejęcia jednego podmiotu przez drugi - dodaje profesor SGH.

Według prawniczki, która obsługuje poszkodowanych Polaków, sposobów na odzyskanie pieniędzy jest kilka. Z jednej strony można czekać, aż Szwajcaria zaproponuje inwestorom ugody lub inną formę rekompensaty. Można też spróbować zaskarżyć decyzję Finmy o przymusowej restrukturyzacji.

- Trzeba się nastawić na walkę Dawida z Goliatem. Oczywiście każdy ruch wymaga dokładnego rozważenia stanu faktycznego, zapoznania się detalami inwestycji, bo każdy przypadek jest indywidualny i kreuje inne obowiązki zarówno po stronie instytucji finansowej, jak i klienta - mówi mec. Lasota Heller.

Zapytaliśmy szwajcarskiego regulatora, jak zapatruje się na potencjalne pozwy ze strony inwestorów. Biuro prasowe Finmy odmówiło komentarza na ten temat i odesłało nas do oficjalnych stanowisk, gdzie podaje podstawy prawne umorzenia obligacji.

Próba ugodowa z państwem jest możliwa, ale w pełen sukces w sądzie nie wierzę. Niewykluczone, że odpowiednie nagłośnienie tej sprawy pomoże inwestorom odzyskać część pieniędzy - mówi money.pl Piotr Kuczyński, analityk rynków finansowych Domu Inwestycyjnego Xelion.

Nie tylko obligatariusze są poszkodowani. Przypomnijmy, że Bank Narodowy Arabii Saudyjskiej był największym akcjonariuszem Credit Suisse - posiadał 10 proc. akcji. Po wcieleniu tego banku do UBS akcje Arabii Saudyjskiej zredukowano do 0,5 proc.

To znamienne, gdyż na początku marca prezes Al Khudairy w wywiadzie dla Bloomberga dał jasno do zrozumienia, że nie wesprze finansowo upadającego banku, dopóki ten nie zaapeluje o pomoc. Po tej wypowiedzi notowania giełdowe Credit Suisse spadły do najniższego poziomu w historii, a Al Khudairy z powodów osobistych zrezygnował z funkcji prezesa Banku Narodowego Arabii Saudyjskiej.

Zbiegło się to w czasie z zamieszaniem na rynkach finansowych wywołanym upadkiem amerykańskich banków Silicon Valley Bank i Signature Bank. To tylko skomplikowało sprawę, bo spanikowani klienci zaczęli masowo wycofywać pieniądze z Credit Suisse.

Karolina Wysota, dziennikarka money.pl