Czym jest inflacja i jakie są jej rodzaje?
Ceny dóbr i usług w gospodarce rynkowej zmieniają się. Raz rosną, raz maleją. Zjawisko powszechnego wzrostu cen w gospodarce określa się mianem inflacji. Musi więc dojść do wzrostu cen wielu kategorii produktów i usług, aby była mowa o tym zjawisku. Pojedyncze podwyżki jeszcze o nim nie świadczą.
Większe znaczenie dla wystąpienia inflacji mają zmiany niektórych cen, m.in. energii czy materiałów opałowych oraz paliw.
Wśród głównych rodzajów inflacji pod względem tempa wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych trzeba wyróżnić:
- deflację – kiedy występuje ujemna inflacja, czyli ceny dóbr i usług maleją,
- inflację pełzającą – wzrost cen nie przekracza 5 proc. rocznie i właściwie jest bliski celu inflacyjnego banku centralnego na poziomie 2,5 proc., +/- 1 pkt proc.,
- inflację kroczącą (inaczej umiarkowaną) – kiedy poziom wzrostu cen oscyluje w granicach 5-10 proc. rocznie,
- inflację galopującą – roczny wzrost cen według stopy dwu- lub trzycyfrowej, czyli inflacja wynosi od 10 proc. wzwyż,
- hiperinflację – miesięczny wzrost cen przekracza 150 proc.
Odczyt z maja 2022 roku na poziomie 13,9 proc. wskazuje, że w Polsce mamy do czynienia z inflacją galopującą.
Jakie są przyczyny inflacji?
W pierwszej kolejności trzeba uświadomić sobie, że inflacji nie można rozpatrywać wyłącznie w kategoriach negatywnych. Utrzymywanie niskiego jej poziomu jest właściwie najlepszą opcją dla gospodarki krajowej – lepszą niż deflacja, czyli sytuacja, w której średnie ceny dóbr i usług maleją w czasie.
W gospodarce wolnorynkowej zdecydowana większość cen jest ustalana na zasadzie sił popytu i podaży. Producenci dóbr i usług oraz handlowcy doliczają do sprzedawanych produktów swoje marże, ale konkurencja istniejąca na rynku ogranicza wzrost cen. Na poziom stawek w kraju wpływają z kolei ceny istniejące na rynkach międzynarodowych, zwłaszcza dotyczące importu, głównie takich surowców, które są absolutnie niezbędne dla poprawnego funkcjonowania gospodarki.
Wśród najczęstszych przyczyn inflacji wymienia się:
- podwyższanie płac w gospodarce,
- ustalanie wysokiego poziomu płacy minimalnej,
- konieczność zrekompensowania nakładów poniesionych na badania nad nowymi technologiami,
- wzrost zagregowanego popytu w gospodarce,
- gwałtowny wzrost kosztów produkcji,
- zjawiska atmosferyczne prowadzące do spadku produkcji rolnej,
- czynniki makroekonomiczne, w tym niezrównoważony budżet, nadmiar inwestycji finansowanych przez skarb państwa czy zaburzona struktura gospodarki,
- obniżanie poziomu głównych stóp procentowych w kraju,
- nadmierne zwiększanie podaży pieniądza poprzez jego emisję przez bank centralny lub kreację w bankach komercyjnych,
- import inflacji – to zjawisko, w którym rosną ceny w kraju wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych.
Inflacji można zapobiegać przy użyciu między innymi instrumentów polityki pieniężnej, jakimi dysponuje bank centralny.
Jakie są skutki inflacji?
Podstawowym skutkiem inflacji jest to, że za taką samą sumę pieniędzy można kupić mniej towarów i usług niż jeszcze miesiąc czy rok wcześniej. Dochodzi do spadku wartości pieniądza w czasie. Obywatele zauważają wyraźną drożyznę w sklepach i widzą, że za np. 100 zł kupują mniej tych samych dóbr, które kupowali jeszcze przed kilkoma tygodniami.
Spada siła nabywcza pieniądza, a jej konsekwencją jest również szybki wzrost cen towarów oraz usług. Inflacja powoduje, że następuje także realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności niepodlegających waloryzacji. Zmniejsza się dochód osób, których nominalne wynagrodzenie jest stałe.
Jak walczyć z narastającą inflacją?
Istnieją pewne sposoby, które pozwalają na skuteczną walkę z narastającą inflacją. Jej stopę można zahamować dzięki odpowiedniemu kształtowaniu cen przez Radę Polityki Pieniężnej. Jeśli chce ona doprowadzić do obniżenia poziomu inflacji, powinna zdecydować się na podniesienie głównych stóp procentowych. Podjęcie takiego sposobu przeciwdziałania inflacji powoduje, że kredyty drożeją.
NBP powinno określić swoje plany w zakresie prowadzenia tzw. strukturalnych operacji otwartego rynku, polegających na masowym skupowaniu obligacji rządowych na rynku finansowym.
Sposobem przeciwdziałania inflacji są inwestycje w złoto. Ceny tego surowca w długim terminie dążą do wskazań oficjalnej inflacji, dlatego są w stanie ją bilansować. Jeśli zainwestujesz w szlachetny kruszec, Twoje pieniądze nie będą tracić na wartości w wyniku wzrostu cen produktów i usług. Dlatego też bardzo często złoto jest nazywane bezpieczną przystanią inwestycyjną.
Walka z inflacją na szczeblu władzy krajowej powinna obejmować właściwy dobór instrumentów polityki gospodarczej. Władze powinny dążyć do zwiększenia konkurencji, zwłaszcza na rynkach energii, silnie oddziałujących na inflację.
Analogicznie można powiedzieć, czego nie robić przy walce z inflacją. NBP nie powinno zwiększać kreacji pieniądza i obniżać wysokości stóp procentowych. Złym pomysłem jest skupowanie papierów wartościowych czy znaczne dofinansowywanie różnych sektorów gospodarki. Wysokie podwyżki wynagrodzeń minimalnych także nie pomagają w walce z inflacją.