Czy ciepło z głębi ziemi to przyszłość ciepłownictwa w Polsce?

Geotermia wykorzystuje naturalne ciepło wnętrza ziemi. W miejscach, gdzie pod powierzchnią znajdują się pokłady gorącej wody lub skał, możliwe jest jej eksploatowanie w celach grzewczych. Proces ten opiera się na zamkniętym obiegu wód geotermalnych – gorąca woda wydobywana z odwiertów, oddaje swoje ciepło przez wymiennik wodzie sieciowej, która przemieszcza się rurociągami, ogrzewając domy, budynki użyteczności publicznej, czy baseny termalne.

Według szacunków ekspertów nawet do 50 proc. powierzchni Polski posiada potencjał geotermalny. Mimo że nie jesteśmy krajem o aktywnym wulkaniźmie, jak Islandia, nasze podziemne zasoby ciepła są zadawalające. Najbardziej perspektywiczne rejony to niecka szczecińska, łódzka oraz podhalańska, gdzie temperatura wód termalnych osiąga nawet 90°C. W tych miejscach możliwe jest efektywne wykorzystanie wód geotermalnych do ogrzewania budynków, co czyni energię geotermalną atrakcyjną alternatywą dla tradycyjnych źródeł energii.

Rozwój polskiej geotermii rozpoczął się ponad 30 lat temu na Podhalu, które do dziś pozostaje liderem w wykorzystaniu energii geotermalnej. Pierwsze prace badawcze rozpoczęto w latach 80. XX w., a w 1993 r. powołano spółkę PEC Geotermia Podhalańska. Wkrótce uruchomiono pierwsze instalacje ciepłownicze, które zrewolucjonizowały sposób ogrzewania w regionie.

Podhale, dzięki swoim wyjątkowym warunkom geologicznym, stało się idealnym miejscem dla rozwoju geotermii. Wody termalne występują tutaj w skałach węglanowych mezozoicznych i paleogeńskich, które tworzą podłoże niecki podhalańskiej. Wody opadowe, które wnikają w podłoże w Tatrach, krążą w systemie szczelin i pustek, docierając na głębokość od 2,5 do 5 km. Temperatura wód wzrasta wraz z głębokością, osiągając nawet ponad 100°C. Co więcej, wody te charakteryzują się niską mineralizacją, co ułatwia ich eksploatację.

Geotermia Podhalańska dostarcza ciepło do setek budynków w Zakopanem, Białym Dunajcu i okolicznych miejscowościach.

- Na Podhalu znajduje się największy system geotermalny stosowany do celów grzewczych w Polsce i jeden z największych w kontynentalnej Europie – podkreśla Wojciech Wartak, kierownik Ruchu Zakładu Górniczego PEC Geotermia Podhalańska S.A.

W 2023 r. sprzedaż ciepła z geotermii wyniosła 533 tys. GJ, z czego 99 proc. zapotrzebowania zostało pokryte produkcją z układu geotermalnego. Dzięki temu mieszkańcy Podhala mogą cieszyć się czystszym powietrzem, a emisja spalin z tradycyjnych źródeł ogrzewania została znacząco ograniczona.

Wody geotermalne w Polsce znajdują szerokie zastosowanie. Na Podhalu są wykorzystywane nie tylko w ciepłownictwie, ale również w rekreacji. Znane termy w Bukowinie Tatrzańskiej czy Szaflarach przyciągają rocznie tysiące turystów, oferując kąpiele w wodach bogatych w minerały. Wody te mają również właściwości lecznicze, stanowiąc tym samym jeden z elementów balneoterapii.

W miejscach, gdzie pod powierzchnią znajdują się pokłady gorącej wody lub skał, możliwe jest jej eksploatowanie w celach grzewczych lub energetycznych.

Geotermalne ogrzewanie znajduje także nietypowe zastosowania, takie jak hodowla egzotycznych ryb czy uprawa roślin w szklarniach. Dzięki stałej, wysokiej temperaturze wód geotermalnych możliwe jest stworzenie optymalnych warunków dla rozwoju tych działalności.

Energia geotermalna niesie za sobą wiele korzyści, które czynią ją atrakcyjnym źródłem OZE.

- Geotermia to źródło przewidywalne, które będzie funkcjonowało przez wiele lat, oczywiście pod warunkiem właściwego wykorzystywania wody geotermalnej i odpowiedniej eksploatacji, aby była jak najdłużej utrzymana chłonność otworu zatłaczającego – zauważa Sławomir Lorek, prezes zarządu MPEC Konin Sp. z o.o.

Przede wszystkim jest neutralna dla środowiska, ponieważ nie emituje dwutlenku węgla. Dodatkowo charakteryzuje się stabilnością – ciepło z wnętrza ziemi jest dostępne przez cały rok, niezależnie od warunków pogodowych, jest więc niezawodnym rozwiązaniem energetycznym. Choć początkowe koszty inwestycji są stosunkowo wysokie, użytkowanie geotermii w dłuższej perspektywie przynosi znaczne oszczędności, zapewniając ekonomiczne korzyści dla gospodarstw domowych i firm.

- Ciepłownia geotermalna to dla inwestorów i deweloperów możliwość rozwoju ich biznesów dzięki wykorzystaniu ekologicznego źródła ciepła – podkreśla Krzysztof Witkowski, burmistrz miasta Koło.

Mimo licznych zalet rozwój geotermii w Polsce napotyka na bariery. Największym wyzwaniem są koszty inwestycji – pierwsze odwierty są drogie, a ich powodzenie zależy od precyzyjnych badań geologicznych, odpowiednio przygotowanej dokumentacji technicznej, a przede wszystkim właściwego nadzoru nad inwestycją. Niemniej takie prace są prowadzone. Z danych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wynika, że do 2030 r. powstanie 10–15 nowych ciepłowni geotermalnych. Inwestycje te mają przyczynić się do zmniejszenia zależności od paliw kopalnych i zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w miksie energetycznym Polski. Niezwykle ważna jest również działalność edukacyjna, która zwiększy świadomość społeczeństwa na temat korzyści płynących z wykorzystania energii geotermalnej.

Projekt "Ciepłownia przyszłości – odkryj geotermię" to inicjatywa spółki Geotermia Polska, w której Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ma 99 proc. udziałów. Firma powstała w 2019 r. i jej głównym założeniem jest wspieranie projektów geotermalnych realizowanych przed gminy oraz przedsiębiorstwa energetyki cieplnej poprzez inwestycje kapitałowe. Celem spółki jest przybliżenie potencjału energii geotermalnej oraz roli geotermii w transformacji energetycznej kraju.

W ramach projektu "Ciepłownia przyszłości – odkryj geotermię" odbyły się liczne wydarzenia, powstała platforma internetowa www.ODKRYJGEOTERMIE.PL oraz film edukacyjny.

Projekt realizowany przez spółkę jest ważnym elementem budowania świadomości ekologicznej i promowania OZE. Inicjatywa skupia się na popularyzacji wiedzy o geotermii oraz zwiększeniu jej udziału w rynku energii. "Ciepłownia przyszłości – odkryj geotermię" to także platforma współpracy między ekspertami, inwestorami i społecznościami lokalnymi. Dzięki wsparciu NFOŚiGW oraz zaangażowaniu partnerów inicjatywa ta przyczynia się do rozwoju geotermii w Polsce, pokazując, że energia odnawialna może być dostępna dla każdego.

- Do tej pory odbyła się m.in. konferencja oraz warsztaty, które cieszyły się dużym zainteresowaniem. Chcieliśmy pokazać naszym uczestnikom przede wszystkim praktyczne podejście do geotermii. Mieli oni okazję posłuchać specjalistów z zakresu geotermii, wiertnictwa, ciepłownictwa, wskazaliśmy im też potencjalne źródła finansowania. W czerwcu planujemy dużą konferencję podsumowującą projekt, podczas której poruszymy ważne aspekty rozwoju geotermii w Polsce – mówi Łukasz Białczak, prezes zarządu Geotermia Polska Sp. z o.o.

Jednym z elementów projektu "Ciepłownia przyszłości – odkryj geotermię" jest film "Odkryj geotermię – wykorzystaj ciepło z natury". Dzięki niemu możemy poznać historię geotermii w Polsce, zobaczyć najnowocześniejsze ciepłownie geotermalne oraz dowiedzieć się, czym w ogóle jest geotermia i jakie są jej główne zalety. Film prezentuje praktyczne zastosowania energii geotermalnej w Polsce, w tym w ciepłownictwie, rekreacji i balneoterapii. To świetna okazja, aby zrozumieć, jak ciepło z wnętrza ziemi może przyczynić się do poprawy jakości życia i zmniejszenia emisji CO₂.

O tym, jak ważna jest geotermia dla Polski świadczy także ostatnie posiedzenie podkomisji stałej ds. transformacji energetycznej, odnawialnych źródeł energii i energetyki jądrowej, które odbyło się 19 marca w Sejmie. Na posiedzeniu poruszono temat geotermii jako źródło OZE w ciepłownictwie, w tym stan realizacji projektów geotermalnych w Polsce, także omówiono bariery prawne, techniczne i organizacyjne realizacji projektów geotermalnych. Uczestnikami posiedzenia byli przedstawiciele ciepłowni geotermalnych, firm branżowych oraz środowisk naukowych, którzy przekazali podkomisji swoje postulaty dotyczące obszaru produkcji ciepła ze źródeł odnawialnych na bazie głęboko położonych wód geotermalnych.

Geotermia to przyszłość, którą Polska powinna budować od co najmniej kilkunastu lat, ale dopiero od niedawna wiele gmin w kraju może rozpocząć inwestycje, korzystając ze środków NFOŚiGW. To nie tylko sposób na ekologiczne ogrzewanie, ale krok w stronę energetycznej niezależności kraju. Dzięki stabilności i dostępności energia geotermalna może stać się jednym z filarów zrównoważonego rozwoju Polski. Ciepło z wnętrza ziemi to nie tylko technologia, to nadzieja na zdrowsze i bardziej zrównoważone jutro.

Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie Geotermia Polska Sp. z o.o.