EkoMałopolska. Nic nie dzieje się bez zgody i wiedzy mieszkańców

Dzięki programom, których był Pan inicjatorem, takich jak ekoMałopolska czy "Małopolska bez plastiku", region jest jednym z krajowych liderów w dziedzinie walki o czyste powietrze i troski o bardziej zieloną przyszłość. Czy to głównie kwestia świadomości mieszkańców budowanej przez działania samorządu i skuteczną edukację?

Tomasz Urynowicz, Wicemarszałek Województwa Małopolskiego: Mieszkańcy regionu wykazują się największą świadomością ekologiczną w kraju – to wynik badań Polskiego Instytutu Ekonomicznego.

Aż 65 proc. zdaje sobie sprawę z konsekwencji oddychania zanieczyszczonym powietrzem i wie, jakie są jego źródła.

Z raportu opracowanego przez Instytut Badań Rynkowych i Społecznych IBRiS na zlecenie Zarządu Województwa Małopolskiego pod koniec 2020 r. dowiedzieliśmy się, że ponad 89 proc. mieszkańców województwa wie o istnieniu uchwały smogowej dla Małopolski, a ponad 81 proc. ocenia wprowadzone przepisy antysmogowe dobrze lub bardzo dobrze.

Procentuje tu działalność edukacyjna i promocyjna regionu prowadzona w ramach projektu ekoMałopolska. Jednak wciąż pozostaje sporo do zrobienia w sferze praktycznej. Wymiana tzw. kopciuchów, na którą Uchwała antysmogowa dla Małopolski daje czas do końca 2022 r., w wielu gminach postępuje sprawnie, ale są i takie, które w 2019 r. nie zlikwidowały ani jednego paleniska na węgiel i nie prowadzą kontroli spalania odpadów.

Sukces programów na rzecz środowiska zależy w dużej mierze od partnerów społecznych.

Bardzo poważnie traktujemy każdą inicjatywę mieszkańców, dlatego współpraca z organizacjami pożytku publicznego czy stowarzyszeniami typu Krakowski Alarm Smogowy, Aeris Futuro, Czysta Polska czy franciszkański Brat Słońce jest integralną częścią projektu ekoMałopolska. Aby umożliwić działanie NGO-som, ogłaszane są Otwarte Konkursy Ofert dla instytucji pożytku publicznego na dofinansowanie działań proekologicznych.

W województwie działa Rada ds. ekoMałopolski, realizowany jest także szereg "miękkich" działań, budujących świadomość i kształtujących prośrodowiskowe nawyki turystów i mieszkańców. Do komunikacji z mieszkańcami służą internetowa TV ekoMałopolska oraz profil ekoMałopolski w mediach społecznościowych.

Mówi Pan, że sprawiedliwa transformacja energetyczna to jedno z największych wyzwań, przed którym staje dziś Małopolska. Dlaczego jest ono tak istotne?

Stopniowe odejście od energii pozyskiwanej ze spalania węgla na świecie, w Europie i Polsce jest sprawą niepodlegającą dyskusji. Ważne, by transformacja energetyczna odbywała się płynnie i możliwie bez negatywnych skutków społecznych. Ogromną szansę upatrujemy w pozyskaniu środków z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji UE.

Już październiku 2019 r. samorząd Małopolski rozpoczął realizację projektu START, w ramach którego eksperci unijnej Platformy Regionów Węglowych w Transformacji pomogli w wypracowaniu czterech projektów pilotażowych łagodzących skutki społeczno-gospodarczej transformacji energetycznej.

Od stycznia br. Małopolska jako jedyny region w Europie rozpoczęła realizację drugiego programu unijnego LIFE – "Wdrażanie Regionalnego Planu Działań dla Klimatu i Energii" o budżecie ponad 70 mln zł. Przygotuje on m. in. grunt do transformacji energetycznej regionu zgodnie z wytycznymi UE.

W celu skorzystania z unijnych środków Małopolska musi przygotować Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji. W tym celu powołany został specjalny interdyscyplinarny zespół z udziałem 37 przedstawicieli świata nauki, biznesu, administracji rządowej i samorządowej oraz organizacji pozarządowych.

Robocza wersja Planu powstanie do końca br. Jako Pełnomocnik Zarządu ds. Sprawiedliwej Transformacji sprawuję nadzór nad jego opracowaniem.

Projekty do realizacji przygotuje LIFE IP EKOMAŁOPOLSKA. Będą to m.in. takie pilotażowe rozwiązania jak niskoemisyjna transformacja rynku urządzeń grzewczych, przygotowanie regionalnego centrum kompetencji wspierającego powiaty i gminy, a także pilotaże w zakresie klastrów energetycznych, spółdzielni energetycznych, biogazowni rolniczych oraz wykorzystania biomasy odpadowej. Projekt realizowany będzie do 31 grudnia 2030 r.

Według danych GUS w województwie małopolskim w 2018 roku z oczyszczalni ścieków korzystało 66,6 proc. ogólnej liczby ludności. Lokuje to województwo na 14. miejscu w kraju. To nie jest dobry wynik.

Ale już w 2019 r. według GUS z oczyszczalni ścieków korzystało blisko 2,5 miliona z niespełna 3,5 miliona mieszkańców Małopolski – czyli ok. 73%. To oznacza poprawę o 10 proc. Przede wszystkim jednak z roku na rok wzrasta liczba gospodarstw podpiętych do systemowej kanalizacji. W 2019 r. z sieci kanalizacyjnej korzystało ok. 63 proc. mieszkańców regionu.

Małopolska ma natomiast duże osiągnięcia w obszarze "zielonego" transportu.

Nasz region to aż 600 km tras VeloMalopolska. 60 proc. z nich to drogi odseparowane od ruchu samochodowego, 40 proc. drogi o niskim natężeniu ruchu samochodowego lub wygodne "szutrówki". Do tego dochodzi ok. 3 tys. km szlaków rowerowych, w tym popularny Szlak wokół Tatr.

W ramach projektu VeloMalopolska wybudowano już 550 km, a kolejne 250 jest w trakcie realizacji.

Szczególnym uznaniem wśród rowerzystów cieszy się malownicza trasa VeloDunajec (najciekawszy szlak turystyczny w konkursie "Turystyczne Skarby Małopolski", najpiękniejsza trasa w Polsce zdaniem blogera Szymona Nitki) oraz Wiślana Trasa Rowerowa.

Sam jestem entuzjastą roweru i chętnie korzystam z tego środka transportu. Namawiam wszystkich czytelników do wypróbowania którejś z małopolskich tras. Przewodnik i mapy można pobrać ze strony https://narowery.visitmalopolska.pl.