Jakie czynniki wpływają na cenę złota i jak wykorzystać te informacje?

Od ponad 6 tysiącleci złoto jest znane człowiekowi, co potwierdzają badania archeologiczne. Już w starożytnym Egipcie znano jego wartość i wydobywano je na szeroką skalę. Podobnie było w czasach świetności Imperium Rzymskiego, kiedy to roczne wydobycie złotego kruszcu mogło wynosić od 5 do 10 ton. W średniowieczu zmniejszono je, by ponownie zwiększyć dopiero w XV wieku, dzięki odkryciu i wzmożonej eksploatacji złóż znajdujących się na terenie Afryki. Po odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba złoto pozyskiwano również tam, a od XVIII wieku także z terytorium Rosji.

Jak to się stało, że złoto stało się uniwersalnym środkiem płatniczym i nośnikiem wartości? Nie od razu uczyniono z niego środek wymiany handlowej. Niemniej już w czasach starożytnych z uwagi na trwałość i walory estetyczne złoto uważano za jeden z najszlachetniejszych metali. Tak było zarówno w Egipcie, jak i w Babilonii. Wielkie cywilizacje korzystały z tego kruszcu przy produkcji ozdób i biżuterii, zwłaszcza przeznaczonej dla władców. 

Trudność w pozyskiwaniu złota, jego trwałość i rzadkość występowania spowodowały, że ludzkość szybko zaczęła stosować ten kruszec jako środek wymiany, co stało się naturalną alternatywą dla wymiany barterowej – towar za towar. 

W dzisiejszej Turcji, a starożytnej Lidii, w okolicach Efezu archeolodzy odkryli monety wykonane ze stopu złota i srebra. Wybijane były na potrzeby handlu już w okolicy VII wieku przed naszą erą. Dobitnie pokazuje to, jak szybko złoto uznano za metal mający walory płatnicze. 

W XIX i XX wieku naszej ery rozwijał się system waluty złotej, dokładnie pomiędzy 1870 a 1914 rokiem, kiedy to wiele krajów wprowadziło złoto jako środek płatniczy, przede wszystkim w handlu międzynarodowym. W XIX wieku Wielka Brytania jako pierwszy kraj oparła swoją walutę na tzw. parytecie złota, czyli pełnej wymienialności papierowej waluty na złoto, które przechowywane było w rezerwach banku centralnego. System waluty złotej polegał na tym, że bank centralny mógł wyemitować tyle pieniądza papierowego, ile miał pokrycia w fizycznym złocie. 

W ślad za Wielką Brytanią poszły Stany Zjednoczone. Jednak zawirowania związane z I wojną światową czy wybuchem Wielkiego Kryzysu w 1933 roku doprowadziły do tego, że prezydent USA – Franklin Delano Roosevelt zdecydował o podniesieniu ceny złota z obowiązujących wówczas nieco ponad 20 dolarów za uncję do 35 dolarów. Uruchomił też interwencyjny skup fizycznego kruszca. Posiadanie go stało się w USA nielegalne. To faktycznie zakończyło erę systemu waluty złotej na świecie. 

Wszystko zmienił system z Bretton Woods, czyli nowy system monetarny, w ramach którego ustalono parytet, czyli wymienialność złota na poziomie: 1 uncja złota = 35 dolarów amerykańskich, a dolar stał się najważniejszą walutą rozliczeniową na świecie. Powołano także Międzynarodowy Fundusz Walutowy, stojący na straży przestrzegania postanowień z konferencji w Bretton Woods. System nie był doskonały, powstał problem dotyczący ataków spekulacyjnych na lokalne waluty. Ostatecznie w 1971 roku system ten upadł, kiedy prezydent USA Richard Nixon ogłosił koniec wymienialności dolara na złoto. 

Wraz z końcem obowiązywania parytetu złota pojawił się zaczątek ery inwestowania w ten kruszec. 

Na dzień 19 maja 2023 roku kurs złota wynosił 1966,14 dolarów za uncję, czyli w przeliczeniu po kursie 1 USD = 4,2068 PLN jedna uncja złota kosztowała 8 271,18 PLN. Jest to wysoka wycena, chociaż w perspektywie ostatniego roku były jeszcze wyższe kursy złotego kruszcu – najwyższa 4 maja 2023 roku i za 1 uncję złota płacono wówczas 2040,38 USD. Dla porównania najniższa wycena w ciągu ostatnich 12 miesięcy miała miejsce 3 listopada 2022 roku i wynosiła 1624,70 USD za uncję. 

Wyraźnie widoczne na wykresie cen złota w perspektywie ostatnich 5 lat są tzw. górki, związane z pandemią koronawirusa i wybuchem wojny w Ukrainie. Jeszcze w 2018-2019 roku cena utrzymywała się na umiarkowanie niskim poziomie około 1200-1250 USD za 1 uncję. 

Co powoduje, że złoto tanieje lub drożeje? Od czego zależy cena? Wśród podstawowych czynników, które mają na to wpływ, wymienić należy:

• inflację,
• wahania nastrojów na rynku, czyli zmienną podaż i popyt,
• kryzysy w sektorze bankowym, np. upadek jednego z większych banków,
• koniunktura na rynku finansowym, np. notowania instrumentów pochodnych, w tym kontraktów terminowych,
• zdarzenia geopolityczne, w tym decyzje podejmowane przez banki centralne, konflikty zbrojne, np. wojna w Ukrainie,

Właściwie wszystkie czynniki i impulsy powodujące powstanie atmosfery niepewności na rynku walutowym stają się wyznacznikiem ceny złota. Złoto inwestycyjne drożeje, jeśli pojawiają się negatywne prognozy dla gospodarek i rynków walutowych. 

Złoto nie traci na wartości, a wręcz przeciwnie. Sprzyja jej utrzymywaniu. Zwłaszcza w momentach kryzysowych jest ono jedną z najlepszych w pełni bezpiecznych przystani inwestycyjnych, tzw. safe haven. Światowy kapitał płynie do złota z chwilą, gdy na rynkach finansowych panuje kryzys. Tak było chociażby przy kryzysie ekonomicznym z 2008 i 2009 roku, w trakcie pandemii czy w obliczu wojny w Ukrainie. Wszystko spowodowane jest tym, że w takich sytuacjach inwestorzy, zarówno ci indywidualni, jak i instytucjonalni, uciekają od ryzykownych aktywów. Pozbywają się ich, a w zamian lokują posiadany kapitał m.in. w złoto. 

Eksperci wskazują, że dla zabezpieczenia i dywersyfikacji swojego portfela warto mieć w nim złoto – w formie fizycznej, np. złotych monet lub sztabek, albo w papierowej, jaką są między innymi akcje spółek zajmujących się wydobywaniem tego kruszca. 

W fazie względnego spokoju na rynkach finansowych i w czasie prosperity gospodarki złoto będzie miało niższy kurs. Inwestowanie powinno odbywać się długoterminowo, dla zabezpieczenia wartości pieniądza w czasie. 

Istnieją czynniki, które w sposób cykliczny wpływają na ceny złota, ale i takie, które występują w trybie sezonowym. Mogą to być między innymi:

• Kursy walutowe – choć złoto nie jest walutą żadnego z krajów, to jednak przedstawia szczególną wartość dla inwestorów. Występuje przy tym ujemna korelacja notowań złota i kursu dolara amerykańskiego. Cena kruszcu zwykle rośnie, jeśli osłabia się dolar, i na odwrót. 
• Inflacja – jeśli rośnie, złoto jest postrzegane jako inwestycja pozwalająca na ochronę wartości w czasie. Zdarzają się jednak i takie sytuacje, gdy pomimo niskiej inflacji, ale przy dużej płynności rynku złoto również będzie drożało.
• Wysokość stóp procentowych ustalonych przez banki centralne i ich organy – stopy odzwierciedlają, z jakim kosztem wiąże się pozyskanie pieniądza. Przy utrzymywaniu niskich stóp może dojść do "przegrzania" gospodarki i w efekcie recesji. Stopy procentowe w USA i inflacja wpływają na atrakcyjność dolara dla inwestorów, a wówczas kurs złota maleje.
• Ogólna sytuacja gospodarcza – jeśli wzrost gospodarczy jest duży, a społeczeństwo się bogaci, rośnie zainteresowanie złotem, które drożeje.
• Kryzysy na rynkach finansowych – ich wystąpienie powoduje, że w krótkim czasie złoto zaczyna drożeć.
• Gromadzenie rezerw złota przez banki centralne – popyt banków centralnych na złoto może przewyższać podaż, w wyniku czego kruszec drożeje.
• Ceny ropy naftowej – kiedy rośnie, wspiera to wzrost inflacji, a to z kolei stymuluje wzrost ceny złota. 
• Ryzyko związane z sytuacją geopolityczną – wybuch konfliktów czy wojen wywołuje panikę na rynkach, a inwestorzy zaczynają kupować większe ilości złota, by zachować wartość pieniądza. 

Czy można przewidzieć ceny złota i inwestować w szlachetny kruszec wtedy, gdy jest najtańszy? Teoretycznie tak, choć czynniki, które najbardziej powodują wzrost wartości na rynkach międzynarodowych, mogą występować nagle, jak konflikty zbrojne. Natomiast inflacja, recesja czy utrzymywanie odpowiedniej wysokości stóp procentowych to czynniki, które powinny skłonić inwestora do zakupu złota, zanim bardzo zdrożeje.