Łukasz Martyniec: W poniedziałek ruszyła kampania społeczna "Zapisz Dobro", zachęcająca Polaków do uwzględniania w testamentach fundacji i stowarzyszeń. Skąd pomysł na takie działania i dlaczego akurat teraz o tym mówicie?
Ewelina Szeratics: O możliwości uwzględniania w testamentach organizacji pozarządowych mówimy od pięciu lat, kiedy to wspólnie z kilkunastoma polskimi fundacjami i stowarzyszeniami rozpoczęliśmy działania edukacyjne o wszystko mówiącej nazwie "Napisz Testament". Od 2017 r. organizujemy wykłady i webinary testamentowe, współpracujemy z prawnikami udzielającymi nieodpłatnych porad prawnych, prowadzimy infolinię testamentową i co najważniejsze - obalamy mity związane z testamentami. A tych w ostatnich dziesięcioleciach narosło całkiem sporo. Przedwiośnie to czas, kiedy przyroda budzi się z głębokiego snu, a w sercach pojawia się nadzieja; przymierzamy się do wiosennych porządków, częściej chodzimy na spacery, a przynajmniej staramy się, bo w obecnych czasach nie jest to takie łatwe. To właśnie w kontrze do śmierci ukazujemy testamenty jako element życia, wiosenne załatwianie zaległych spraw, które już dawno powinny wylądować na półce w segregatorze "zrobione".
ŁM: To dosyć niecodzienne podejście, biorąc pod uwagę, jak zazwyczaj testamenty są postrzegane...
Tak, zdaję sobie sprawę jakie skojarzenia wywołuje najczęściej słowo "testament" i jakie myśli pojawiają się w ludzkich głowach - że testamenty piszą wyłącznie osoby starsze albo umierające, że to w zasadzie domena zamożnych, że sporządzając testament igramy z losem, a ponadto, pisanie tego dokumentu nie ma sensu, ponieważ po naszej śmierci i tak rodzina zadecyduje po swojemu.
Cóż, przez stulecia testamenty sporządzano przed śmiercią i rzeczywiście w dużej mierze były one domeną zamożnych. Nic więc dziwnego, że tradycyjnie dokument ten kojarzony jest z jesienią życia oraz z dobrami materialnymi, które chcemy rozdzielić między potomnych. Obecnie jednak testament symbolizuje o wiele więcej niż podział majątku - to przede wszystkim zabezpieczenie najbliższych przed nagłą, niespodziewaną sytuacją, przed ciągnącymi się w nieskończoność sprawami w sądzie, zbędnymi kosztami oraz trudnymi emocjami, które i tak towarzyszą nam, kiedy odchodzi ktoś bliski.
Co więcej, testament to również sposób na dołożenie swojej cegiełki do budowy lepszego świata - na "placu budowy" codziennie działają tysiące fundacji i stowarzyszeń, wspierając potrzebujących, którzy nie mogą liczyć na pomoc państwa. Rośnie liczba Polaków, którzy mają tego świadomość, dlatego w kancelariach notarialnych pojawia się coraz więcej osób w sile wieku, często podróżujących, żyjących w związkach partnerskich, w rodzinach patchworkowych, z małoletnimi dziećmi oraz posiadających mieszkanie z kredytem. Cieszy nas również fakt, że część z nich rozważa uwzględnienie w testamencie – poza członkami rodziny i przyjaciółmi - zaprzyjaźnioną fundację lub stowarzyszenie.
ŁM: Kto uwzględnia organizacje pozarządowe w testamencie? Kim są takie osoby?
To najczęściej ci, którzy za życia wspierają wybraną organizację pozarządową jako wolontariusze lub regularni darczyńcy. To również pracownicy organizacji albo osoby, które otrzymują pomoc i chcą choć symbolicznie odwdzięczyć się za otrzymane dobro. To także osoby, które na co dzień nie mają czasu, aby pomagać potrzebującym - całą swoją energię kierują na karierę albo wychowanie dzieci, jednak w głębi serca pragną zrobić coś dobrego – w rozumieniu globalnym. Uwzględniają fundację lub stowarzyszenie w testamencie, czyli zapisując dobro, mają poczucie sprawczości. To ponadto osoby samotne, które nie posiadają rodziny. Mogą wesprzeć fundację lub stowarzyszenie, które niosą pomoc potrzebującym, rozwiązują ważne problemy społeczne czy dbają o środowisko. Jeśli tego zrobią, po ich śmierci majątek odziedziczy gmina ich ostatniego miejsca zamieszkania.
ŁM: Jak można zapisać dobro?
Po tym, jak zdecydujemy się przekazać nasze dobra wybranej organizacji pozarządowej, najlepiej udać się do notariusza i sporządzić testament notarialny. W tym dokumencie wskazujemy numer KRS danej organizacji i w zależności od tego, w jaki sposób chcemy ją uposażyć, możemy albo przepisać jej cały majątek, albo jakąś jego część - wtedy najlepiej zrobić to w formie zapisu windykacyjnego. Dzięki temu, po naszej śmierci fundacja lub stowarzyszenie od razu stanie się właścicielem danej rzeczy ruchomej lub nieruchomości. Możemy również zobowiązać jednego, kilku bądź wszystkich spadkobierców do wypłaty na rzecz danej organizacji określonej kwoty pieniędzy.
ŁM: W jaki sposób organizacje pozarządowe pożytkują środki otrzymane w testamentach?
To zależy. Jeśli przyszły spadkodawca ma pomysł, w jaki sposób chciałby, aby jego wsparcie zostało wykorzystane, najczęściej kontaktuje się z fundacją lub stowarzyszeniem, które chce uwzględnić w testamencie i przedstawia swoją wizję. Nie zawsze jest ona zgodna z rzeczywistymi potrzebami organizacji - wówczas obydwie strony próbują dojść do porozumienia i znaleźć takie rozwiązanie, które będzie satysfakcjonowało obie strony. Jeśli natomiast pieniądze lub inne części masy spadkowej trafiają do organizacji już po śmierci spadkodawcy, wówczas o celu decyduje ona sama. Zazwyczaj zapisy testamentowe wykorzystywane są na realizację długoterminowych celów, na które na co dzień brakuje środków – rozbudowa ośrodka rehabilitacyjnego, poszerzenie grona podopiecznych, ufundowanie stypendiów dla uzdolnionych naukowców, otwarcie nowej filii świetlicy środowiskowej, itd.
ŁM: Kim są organizacje, które biorą udział w kampanii "Zapisz Dobro"?
Kampanię "Zapisz Dobro" tworzy dwanaście organizacji pozarządowych. Są to: Fundacja DKMS, Fundacja Gajusz, Stowarzyszenie mali bracia Ubogich, Fundacja im. Doktora Piotra Janaszka PODAJ DALEJ, Fundacja Pociecha, WWF, Fundacja Międzynarodowy Ruch na Rzecz Zwierząt "Viva", Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce w Polsce, Fundacja Ronalda McDonalda, Stowarzyszenie na rzecz Niepełnosprawnych SPES, Fundacja Dorastaj z Nami, Pallotyńska Fundacja Misyjna Salvatti.pl Więcej informacji o samych organizacjach oraz o całej kampanii "Zapisz Dobro" można znaleźć na stronie www.zapiszdobro.pl
ŁM: W Polsce działa blisko 150 tys. organizacji pozarządowych, a w kampanii "Zapisz Dobro" rekomendujecie do uwzględnienia w testamencie tylko dwanaście z nich. Dlaczego?
Każdy, kto chciałby zapisać dobro, może w testamencie uwzględnić dowolną fundację lub stowarzyszenie. Listę wszystkich organizacji pożytku publicznego można znaleźć w Internecie. My wskazujemy dwanaście konkretnych organizacji, ponieważ to one tworzą koalicję "Napisz Testament". Tak jak wspominałam wcześniej, od pięciu lat wspólnie edukujemy Polaków w dziedzinie testamentów. Od samego początku staramy się jak najczęściej pojawiać w mediach i jednym głosem mówić o potrzebie sporządzania testamentów i możliwości uwzględniania w nich organizacji pozarządowych. W zeszłym roku udało nam się wygospodarować fundusze na kampanię społeczną, którą nazwaliśmy “Zapisz Dobro”. Nagraliśmy spot wideo oraz pojawiliśmy się na kilku portalach informacyjnych. Ponadto dzięki naszemu partnerowi - kancelarii prawno-podatkowej GWW – Kantar przeprowadził drugie w historii badania testamentowe, z których dowiedzieliśmy się m.in. ilu Polaków napisało testament.
ŁM: Podejrzewam, że niewielu...
Dobrze podejrzewasz... Tylko 8 na 100 Polaków powyżej 45 roku życia napisało testament. Dokument ten posiadają najczęściej osoby powyżej 70 roku życia (20 proc.), o wykształceniu podstawowym lub wyższym (11 proc.), żyjący w miastach poniżej 50 tysięcy mieszkańców. Osoby, które nie napisały testamentu, najczęściej po prostu nie zastanawiały się nad tym (47 proc.), a prawie jedna czwarta uważa, że nie ma nic cennego, co mogłaby po sobie zostawić. Jeden na pięciu Polaków jest natomiast zdania, że za wcześnie na taką decyzję.
ŁM: Czego Wam życzyć w związku z kampanią "Zapisz Dobro"?
Bardzo byśmy chcieli, żeby po zakończeniu naszych działań zwiększyła się liczba sporządzanych testamentów. Nawet, jeśli nie będzie w nich zapisów na rzecz organizacji pozarządowych. Testament to bardzo ważny dokument, pozwalający uniknąć wielu problemów. Ponadto, jego sporządzenie doskonale wpisuje się w modny ostatnio trend well-being. Mając testament, czujemy się lżejsi i pewniejsi o przyszłość najbliższych.
Jeśli ktoś chciałby napisać testament, ale nie wie, jak się do tego zabrać, przez najbliższe dwa tygodnie – od 15 do 26 marca - może zadzwonić na infolinię testamentową i porozmawiać ze współpracującymi z nami prawnikami, specjalizującymi się w prawie spadkowym. Numer infolinii to: 500 857 074. Wchodząc na stronę www.zapiszdobro.pl można dowiedzieć się, w jakich godzinach infolinia działa.
ŁM: Trzymam kciuki za Wasze działania i tak jak Wy, mam nadzieję, że będzie wzrastała liczba osób sporządzających testamenty.
Łukasz Martyniec – prawnik, doradca sukcesyjny, bloger, redaktor naczelny www.wielopokoleniowi.pl
Ewelina Szeratics – manager kampanii "Napisz Testament", od 2015 r. edukująca Polaków w dziedzinie testamentów