Wielkie dostawy gazu z USA płyną do Europy. Ekspert: powinniśmy pójść śladem Chin

Europa widzi, że doszło do poważnej zmiany stosunku Donalda Trumpa i jego administracji do dotychczasowych sojuszy. USA pozbawiły Ukrainę nie tylko pomocy finansowej i dostaw broni, ale także dostępu do informacji wywiadowczych. Są też niechętne do ewentualnej pomocy państwom NATO, które nie zwiększą budżetów obronnych. Twierdzą też, że nie ma innego wyjścia i musi dojść do "resetu" w stosunkach USA z Rosją. Wszystko to budzi poważne obawy pozostałych sojuszników.

Europa nie tylko polega na amerykańskich systemach wojskowych i sprzęcie. Dla UE Stany Zjednoczone są ważnym dostawcą energii w postaci gazu skroplonego LNG. Ta współpraca pogłębia się wraz ze stopniowym odcinaniem się od dostaw z Rosji.

Według danych Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER) Unia Europejska w 2024 roku kupiła około 40 mln ton amerykańskiego LNG. Według zapowiedzi szefowej KE Ursuli von der Leyen Unia gotowa jest jeszcze bardziej zwiększyć zakupy gazu z USA, zastępując nim dostawy rosyjskie.

Jak wskazywał w grudniu 2024 roku dr Kamil Lipiński, kierownik Zespołu Klimatu i Energii w Polskim Instytucie Ekonomicznym, dostawy LNG stanowiły w 2024 r. około 37 proc. dostaw gazu do UE. Pochodziły przede wszystkim z USA i miały większy udział niż wydobycie na Morzu Północnym i Norweskim Szelfie Kontynentalnym (31 proc.).

To może rodzić pytania, czy UE wciąż może ze spokojem opierać swoje bezpieczeństwo energetyczne na Ameryce Trumpa, która coraz częściej wchodzi w rolę konkurenta, a nie partnera. Europa zaś, po kryzysie energetycznym wywołanym inwazją na Ukrainę, na własnej skórze przekonała się, że surowce energetyczne są obecnie równie skutecznym narzędziem w polityce, jak zdolności militarne.

Dr Szymon Kardaś z Europejskiej Rady Spraw Zagranicznych przyznaje w rozmowie z money.pl, że pomysł resetu stosunków z Rosją, o którym mówił w czwartek Keith Kellogg, specjalny wysłannik USA ds. Ukrainy i Rosji, musi nas przerażać, a zbliżenie na linii Waszyngton-Moskwa przy jednoczesnym ochłodzeniu stosunków z UE powinno niepokoić. Mimo to nie stawiałby znaku równości między obecną współpracą gazową z USA a trwającą do niedawna dużą zależnością Europy od surowców rosyjskich.

W tej kwestii nie obawiałbym się Trumpa. Jest pragmatykiem, a kontrakty gazowe z Europą są dla USA korzystne. Poza tym jest kluczowa różnica między funkcjonowaniem i specyfiką rynku gazu w USA, a tym, jak zarządzany jest on w Rosji, gdzie Kreml, czy wręcz sam Putin mógł nakazać Gazpromowi zakręcić kurek. Umowy gazowe z USA kontraktowane są z firmami, a nie Białym Domem. Co prawda administracja może podejmować działania fiskalne czy regulacyjne, utrudniające kontrakty, ale nie ma takiego ryzyka jak w relacjach z Federacją Rosyjską - argumentuje Szymon Kardaś.

Rozwój infrastruktury do obioru skroplonego gazu otworzył Europie szereg możliwości importu surowca z różnych kierunków. Gaz jest sprowadzany do UE m.in z USA, Kataru, Algierii, ale wciąż także Rosji - choć Unia ma w planach odcięcie się od importu LNG z tego kierunku do 2027 roku.

Jak przypomina Kardaś, UE w dużej mierze odrobiła lekcje, zmieniając swój rynek, rozwijając kierunki dostaw. - Mimo że rola USA jako dostawcy LNG rośnie, to wciąż nie ma mowy o uzależnieniu. W 2023 r. amerykański gaz stanowił 20 proc. importu, to około 63 mld m sześc. Dla porównania zależność UE od gazu z Rosji w 2021 sięgała 45 proc. i przekładała się na 155 mld m sześc. - argumentuje.

Jego zdaniem Europa ma jednak w ręku bardzo mocną kartę i wciąż zbyt mało odważnie nią rozgrywa. Chodzi o sprzężenie zwrotne z takiego układu i odniesienie się do transakcyjnego podejścia Trumpa do polityki. 

W 2023 r. dostawy do Europy stanowiły 53 proc. całego eksportu LNG ze Stanów Zjednoczonych. To oznacza, że Europa jako całość była najważniejszym rynkiem zbytu dla USA. To argument, o którym często się zapomina, a powinien przemówić do Trumpa - podkreśla analityk.

Dodatkowo na korzyść Europejczyków działa zmieniający się rynek. Według prognoz reprezentującej światowy przemysł gazowniczy International Gas Union rynek LNG będzie się w najbliższych latach dynamicznie rozwijał, znacznie zwiększając moce produkcyjne. Same Stany Zjednoczone zapowiedziały podwojenie ilości eksportowanego LNG do 2030 r. To dodatkowe 70 mld ton skroplonego gazu.

- Komuś ten gaz będzie trzeba sprzedawać. Amerykańscy eksporterzy będą rywalizowali z firmami w Katarze, Australii czy w państwach afrykańskich. Wzrost podaży będzie się przekładał na spadek cen. To kolejny argument, że rynek UE jest Ameryce potrzebny - dodaje Szymon Kardaś.

W grudniowej rozmowie z money.pl dr Kamil Lipiński z PIE podkreślał, że Unia może mieć większą siłę rynkową, jeśli kraje członkowskie nie będą podpisywały kontraktów gazowych każdy z osobna, tylko razem.

- W tym kontekście interesujący postulat wzmocnienia przetargowej siły Europy na rynku gazu pojawił się w raporcie Mario Draghiego, który proponował utworzenie wspólnego unijnego nabywcy LNG, negocjującego kontrakty z głównymi graczami w USA, Katarze i innych państwach trzecich - przypominał Lipiński.

Dostawy LNG pozwalają elastycznie podchodzić do importu gazu. Nie oznaczają przywiązania do jednego dostawcy, tak jak ma to miejsce w przypadku gazociągu. Zdaniem dra Kardasia Europa powinna jednak stale rozwijać swoje możliwości pozyskania surowców energetycznych od różnych dostawców i różnymi drogami - również gazociągami.

- Norwegia to sojusznik pewny, już stanowi on ponad 30 proc. udziału w imporcie gazu do UE. Możemy też korzystać z innych kierunków, jak choćby pozyskać gaz z Azerbejdżanu albo poprzez Turcję - wylicza.

Jak podkreśla, kluczem do niezależności jest właśnie dywersyfikacja. - Powinniśmy pójść drogą Chin, które prowadzą mądrą politykę energetyczną. Z jednej strony rozbudowywały rurociągi do Azji Centralnej, ale też postawiły szereg nowych terminali LNG. W ten sposób zachowały równowagę i nie uzależniły ani od gazu z Rosji, ani od innych kierunków - zaznacza Szymon Kardaś.

Inspirację możemy czerpać również z Japonii. Tamtejszy rząd kupuje udziały w zagranicznych przedsięwzięciach LNG w zamian za dostawy gazu po preferencyjnych cenach. Model ten jest na agendzie UE, która zakłada możliwość inwestycji europejskich firm w projekty LNG.

Przemysław Ciszak, dziennikarz money.pl