Wpływ płacy minimalnej na gospodarkę

Pierwszym krajem, w którym została kiedykolwiek wprowadzona płaca minimalna, była Nowa Zelandia. Miało to miejsce jeszcze w XIX wieku, dokładnie w 1894 roku. Było to pokłosie strajków robotniczych. Dwa lata później takie samo rozwiązanie zastosowano w Australii. 

W 1909 roku Wielka Brytania wprowadziła płacę minimalną, która obecnie obowiązuje w ponad 130 krajach na całym świecie. Z kolei w Polsce w 1956 roku po raz pierwszy wdrożono przepisy dotyczące najniższego wynagrodzenia. Od 2003 roku było ono ustalane przez Komisję Trójstronną, a potem Radę Dialogu Społecznego, składającą się z przedstawicieli:

• rządu,
• pracodawców,
• związków zawodowych.

Zgodnie z przepisami, jeżeli RDS w ustawowym terminie nie uzgodni wysokości minimalnego wynagrodzenia i stawki godzinowej, wówczas kwoty te ustala Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę, a także wysokość minimalnej stawki godzinowej ustalone przez Radę Ministrów nie mogą być jednak niższe od tych, które zostały wcześniej przedstawione Radzie Dialogu Społecznego do negocjacji.

Zgodnie z konwencją regulującą płacę minimalną, jaka została przyjęta już w 1928 roku przez Międzynarodową Organizację Pracy, wprowadzenie wynagrodzenia minimalnego miało doprowadzić do:

• ograniczenia nadmiernej eksploatacji robotników, zwłaszcza tych, którzy nie posiadają wykształcenia czy kwalifikacji zawodowych (robotników niewykwalifikowanych),
• zapewnienia odpowiedniego poziomu życia wszystkim tym osobom, które wykonują najprostsze prace (efektywna walka z ubóstwem),
• wyeliminowania pewnych form nieuczciwej konkurencji występujących na rynku pracy.

Na rynku pracy jest więcej pracowników niż przedsiębiorców, dlatego popyt na zatrudnienie przewyższa podaż, choć nie zawsze tak się dzieje. W ostatnich latach w Polsce coraz częściej eksperci mówili o rynku pracownika, który mógł dyktować warunki zatrudnienia. To jednak się zmienia. W Polsce wszystkie założenia dotyczące najniższej płacy w gospodarce narodowej określają przepisy ustawy z dnia 10 października 2002 roku o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. 

Zgodnie z art. 2 tejże ustawy wysokość minimalnego wynagrodzenia jest corocznie przedmiotem negocjacji w ramach Rady Dialogu Społecznego. Co więcej, wysokość minimalnej stawki godzinowej jest corocznie waloryzowana o wskaźnik wynikający z podzielenia wysokości minimalnego wynagrodzenia ustalonej na rok następny przez wysokość minimalnego wynagrodzenia obowiązującą w roku, w którym odbywają się negocjacje. 

Płaca minimalna w Polsce, jak zresztą w każdym kraju, w którym została wprowadzona, stanowi swoisty dorobek cywilizacyjny. Chroni ona przed wyzyskiem pracownika i zapewnia mu minimalną ochronę. Zwiększa wysokość płac przeciętnych i pod tym względem korzystnie oddziałuje na gospodarkę, ponieważ przyczynia się do przyspieszenia tempa jej wzrostu i rozwoju innowacyjności. 

Wynagrodzenie minimalne pełni wiele funkcji, a podstawowa wynika z tego, że pozwala pracownikom na uzyskanie podstawowego dochodu, który umożliwia zapewnienie sobie oraz osobom na utrzymaniu pracownika bytu na odpowiednim poziomie. Jest to funkcja dochodowa płacy minimalnej. 

Z perspektywy pracodawcy płaca minimalna stanowi koszt i jest ważnym składnikiem kosztów własnych produkcji. Ma wpływ na rentowność firmy, ponieważ decyduje o koszcie stałym zatrudnienia. 

Zarówno samo istnienie, jak i wysokość płacy minimalnej wpływa na gospodarkę danego kraju. Wśród pozytywnych aspektów istnienia i podnoszenia płacy minimalnej wymienia się:

• szybszy wzrost PKB, czyli zwiększenie dobrobytu obywateli,
• poprawę bytu obywateli,
• zmniejszenie skali wyzysku w gospodarce,
• wzmocnienie popytu w gospodarce. 

Osoby, które nie są zwolennikami istnienia pensji minimalnej, wskazują, że zbyt mała różnica pomiędzy ustawowym minimum płacy a średnią i medianą wynagrodzeń szkodzi motywacyjnej funkcji wynagrodzenia w całej gospodarce. Ponadto wysoka płaca minimalna niejako zachęca pracodawców do tego, by angażować osoby niewykwalifikowane bez umowy, na czarno, bez podatków i składek. Podnoszenie najniższej pensji przyczynia się do wzrostu bezrobocia i sprzyja wzrostowi przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce, co z kolei wywołuje inflacyjną spiralę płacowo-cenową. 

Wreszcie wzrost płacy minimalnej podnosi koszty pracy i obniża konkurencyjność gospodarki. Rosną koszty, jakie ponoszą przedsiębiorcy, co stanowi zagrożenie zwłaszcza dla najmniejszych podmiotów. 

Wiemy już, ile wynosi płaca minimalna w Polsce. W 2022 roku to 3010 zł, ale w związku z rosnącą inflacją na 2023 roku zapowiadane są dwie podwyżki najniższej płacy. 

W idealnym przypadku udział płacy minimalnej w wysokości przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce powinien wynosić 50 proc. W 2014 roku w Polsce udział ten wyniósł niemal 45 proc. Obecnie Polska znajduje się w grupie krajów o najwyższej relacji minimalnego wynagrodzenia do średniego w kraju.