Koncepcje zarządzania ryzykiem
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie opierać może się o różne koncepcje. W tym kontekście najczęściej mówi się o koncepcji negatywnej i neutralnej. W tej pierwszej ryzyko traktowane jest jako zagrożenie, które wiąże się z możliwością niezrealizowania postawionych celów, a nawet możliwością straty. Koncepcja neutralna postrzega zaś ryzyko zarówno jako zagrożenie, ale i szansę, gdyż ostateczny wynik może okazać się nawet lepszy od zakładanego.
Musimy wiedzieć, że nie da się całkowicie wyeliminować ryzyka w przedsiębiorstwie. Z pewnością jednak warto wprowadzić proces zarządzania ryzykiem, aby zminimalizować skutki potencjalnych zagrożeń. Odbywać się to powinno etapami, do których zalicza się: identyfikacja ryzyka, analiza ryzyka, planowanie reakcji na ryzyko, a także jego monitorowanie i kontrola.
Identyfikacja ryzyka - jak zrobić to prawidłowo?
Identyfikacja ryzyka polega przede wszystkim na wykryciu stopnia niepewności, na jaki firma jest narażona. Właśnie dlatego kluczowe zadanie na tym etapie to sporządzenie listy zawierającej główne czynniki, które mogą wpłynąć pozytywnie bądź negatywnie na strategię rozwoju przedsiębiorstwa. Zasada jest prosta stosunek pozytywnych i negatywnych czynników powinien wynosić 20% do 80%. Aby było to możliwe pod uwagę należy wziąć wiele aspektów: specyfikę rynku, tło kulturowe i społeczne, struktury firmy, itd. W tworzeniu listy pomóc mogą stosunkowo proste narzędzia, wśród których wymienia się najczęściej ankiety, burzę mózgów, badania, wywiady czy też audyty.
Identyfikacja ryzyka powinna doprowadzić do stworzenia rejestru ryzyka, czyli specjalnego dokumentu zawierającego ogólne podsumowanie najistotniejszych zagrożeń. Co ważne, powinien być on regularnie aktualizowany (za optymalny czas uznaje się aktualizację przynajmniej raz w roku).
Jak przebiega analiza ryzyka?
Analiza ryzyka powinna mieć dwojaki charakter: jakościowy i ilościowy. Analiza jakościowa odnosi się do wartości prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka, a co za tym idzie, potencjalnych konsekwencji jakie się z nim wiążą. Analiza ilościowa ma za zadanie określić mierzalne wartości dotyczące wielkości prawdopodobieństwa. Kluczowy jest zatem wybór odpowiednich wskaźników. Pod uwagę należy także wziąć fakt, że jeden rodzaj ryzyka może mieć wpływ na nawet kilka celów biznesowych, które teoretycznie nie są ściśle powiązane (techniczne, prawne, finansowe).
Jak zaplanować reakcję na ryzyko?
Kiedy wiemy już jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka, musimy się na nie odpowiednio przygotować. Zazwyczaj w tym kontekście wymienia się 4 podstawowe strategie działania. Pierwsza z nich to unikanie. Jej celem jest taka modyfikacja planu w taki sposób, aby starać się wyeliminować ryzyko bądź ochronić projekt przed skutkami, jakie płyną z zagrożeń. Inne rozwiązanie stanowi przeniesienie odpowiedzialności na inny podmiot. Taki krok stosowany bywa często w przypadku wystąpienia ryzyka finansowego. Trzecia strategia to łagodzenie. Staramy się wówczas zminimalizować ryzyko to poziomu akceptowalnego. Ostatni sposób reakcji na ryzyko to akceptacja, czyli utworzenie innego planu działania (np. uruchomienie rezerw finansowych). Wdraża się go, gdy nie udało nie udało się znaleźć sposobu na zmniejszenie ryzyka.
Monitorowanie ryzyka
Zarządzanie ryzykiem to złożone zadanie, które powinno podlegać ciągłym procesom monitoringu i kontroli. W praktyce oznacza to zatem obserwację zarejestrowanych ryzyk, a także podejmowanie ocen wprowadzanych planów reakcji na ryzyko w celu weryfikacji ich skuteczności. Umożliwia to m.in. prowadzenie systematycznej dokumentacji, która przybiera najczęściej formę raportów. Zarządzanie ryzykiem często staje się skuteczniejsze, gdy do tego celu powoła się zespół niezależnych ekspertów, którzy obiektywnie wskażą potencjalne zagrożenia dla naszego biznesu.