Związek kohabitacyjny w świetle prawa

Kohabitacja pochodzi od łacińskich słów "co-, con-’ oznaczających "wspólnie" oraz "habitare" oznaczających "mieszkać, przebywać". Wobec tego związek kohabitacyjny to pojęcie określające osoby pozostające w związku niemałżeńskim, które dzielą ze sobą gospodarstwo domowe. Rozbudowaną definicję wprowadził w 1979 roku J. Trost mówiąc, że """związek kohabitacyjny dotyczy dwóch osób różnej płci, wspólnie zamieszkujących przez dłuższy czas, prowadzących wspólne gospodarstwo domowe i utrzymujących relację seksualną".

Obecnie w związek kohabitacyjny angażują się zarówno pary heteroseksualne, jak i homoseksualne. Wymogiem pozostawania w tego typu związku jest zaś fakt wspólnego zamieszkiwania. 

Czym jest związek kohabitacyjny i kto się w niego angażuje? Nie da się jednoznacznie określić, jakie są motywy angażowania się w kohabitację. W Polsce z roku na rok obserwowana jest jednak tendencja wzrostowa par preferujących ten rodzaj związku. Dla części osób kohabitacja jest alternatywą dla związku małżeńskiego. Związek kohabitacyjny może być również określany jako stan przejściowy, przed zawarciem małżeństwa, kiedy to osoby uczestniczące w relacji mają szansę sprawdzić się w roli partnerów. W takim przypadku po pewnym czasie kohabitacji ewoluuje w związek małżeński.

W związek kohabitacyjny bardzo często angażują się również osoby młode, m.in. ze względów religijnych lub chęci pozostawania niezależnym. Kohabitacja to także forma związku wybierana przez osoby homoseksualne, które nie mają możliwości sformalizowania swojego związku w inny sposób w Polsce.

W niektórych państwach, takich jak Holandia, Francja, Włochy, Niemcy czy Chorwacja prawa osób pozostających w kohabitacji zostały jasno określone, a niektóre z nich są niemal takie same, jak w przypadku małżeństwa. W Polsce natomiast związek kohabitacyjny do tej pory nie został dokładny opisany, a więc osobom pozostające w tym rodzaju relacji, nie przysługują praktycznie żadne prawa tak, jak ma to miejsce w małżeństwie.

Przede wszystkim partnerzy w kohabitacji nie dziedziczą po sobie, chyba że taka informacja zostanie zawarta w testamencie. Nie mogą oni ubiegać się od siebie o świadczenia alimentacyjne w momencie rozstania się, nie mogą się wspólnie rozliczać, nie istnieje między nimi wspólnota majątkowa. W Polsce pary w związku kohabitacyjnym nie mogą również adoptować dzieci. Takie prawo przysługuje wyłącznie małżonkom.

Jeżeli partner chce mieć dostęp do dokumentacji medycznej partnera, chce załatwiać w jego imieniu sprawy urzędowe i sądowe, lub odebrać pocztę, musi on zostać upoważniony do tego typu czynności. 

W Polsce jedyną możliwością, aby uregulować kwestie prawne między osobami pozostającymi w związku kohabitacyjnym, jest zawarcie umowy kohabitacyjnej, inaczej partnerskiej. Jest to umowa, która powstaje na podstawie przepisów prawa cywilnego i nazywana jest ona umową nienazwaną na czas określony lub nieokreślony.

Oznacza to, że osoby podpisujące umowę, mogą ją dowolnie nazwać, ustalić jej zakres obowiązywania oraz umieścić w nim dowolne zapisy. W umowie partnerzy mogą zawrzeć informacje dotyczące kwestii majątkowo-prawnych, takie jak zasady nabywania majątku w trakcie trwania związku, objęcia współwłasnością przedmioty należące dotychczas wyłącznie do jednego z partnerów, czy obowiązku spłaty kredytu. 

W umowie kohabitacyjnej mogą również znaleźć się zapisy odnoszące się do obowiązku zapewnienia opieki partnerowi w przypadku choroby lub niepełnosprawności, zgody na przyjęcia nazwiska partnera, lub obowiązku alimentacyjnego po rozwiązaniu umowy. 

Aby zachować ważność umowy, należy zawrzeć ją w formie aktu notarialnego. Wszelkie spory będą następnie rozstrzygane przez właściwy wydział cywilny sąd powszechnego. 

Wiele osób zamiennie używa słowa kohabitacja z konkubinatem. Pojęcie kohabitacji jest w rzeczywistości znacznie szersze, ponieważ odnosi się ono do osób pozostających w relacji i jednocześnie dzielących gospodarstwo domowe. Mianem konkubinatu określane są natomiast pary, które łączy relacje intymna, jednak nie mieszkają one razem.

Zarówno kohabitacja, jak i konkubinat nie są uznawane ani regulowane w Polsce, dlatego też osobom pozostającym w tego typu relacjach nie będą przysługiwać żadne prawa, chyba że zostanie zawarta między nimi umowa partnerska.