Posiadacze praw jazdy co pewien czas - np. za sprawą konieczności dostosowania wzorców blankietów do wymogów Unii Europejskiej - wzywani są przez administrację rządową do ich wymiany. Ostatnio rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 29 kwietnia 2002 r. w sprawie wymiany praw jazdy w którym określono warunki i terminy wymiany praw jazdy i innych dokumentów uprawniających do kierowania pojazdami lub potwierdzających dodatkowe kwalifikacje kierujących pojazdami oraz wysokość opłat za ich wymianę. Dla tych dokumentów wydanych między 1 stycznia 1984 r. a 30 kwietnia 1993 r. zakreślono termin wymiany do 30 kwietnia 2005 r., zaś dla wydanych po 1 lipca 1999 r. - do 30 czerwca 2006 r. (§ 6 ust. 1, pkt 1, lit. b, c).

Wielu kierowców nie dokonało w oznaczonym terminie wymiany dokumentów, wskazując jako przyczynę niewydolność organizacyjną działających przy starostwach wydziałów komunikacji. Z drugiej strony starostwa wskazywały na olbrzymią liczbę wniosków o wymianę praw jazdy składanych pod koniec okresu wskazanego w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, co uniemożliwiło ich załatwienie tych wniosków w przypisanym terminie. W opinii niektórych zakładów ubezpieczeń osoby, które w terminie nie wymieniły prawa jazdy, z mocy prawa utraciły status osób posiadających uprawnienia do kierowania pojazdami i tym samym pojawiło się pytanie, czy niedokonanie w terminie  wymiany prawa jazdy może skutkować wszczęciem postępowania regresowego wobec sprawcy szkody objętej ochroną z tytułu   obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Ubezpieczyciel w takim przypadku powoływał się zazwyczaj na treść art. 43 pkt 3 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.), który stanowi, iż zakładowi ubezpieczeń przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, jeżeli kierujący nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie życia ludzkiego lub mienia albo o pościg za osobą podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa.

Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym, w rozdziale poświęconym  uprawnieniom do kierowania stwierdza w art. 87 ust. 1 pkt 1-3, iż kierującym może być osoba, która osiągnęła wymagany wiek i jest sprawna pod względem fizycznym i psychicznym oraz spełnia jeden z określonych warunków:

-    posiada wymagane umiejętności do kierowania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu ruchu drogowego i nienarażający kogokolwiek na szkodę oraz wymagany dokument stwierdzający uprawnienie do kierowania pojazdem;

-    odbywa, w ramach szkolenia, naukę jazdy odpowiednio przystosowanym  pojazdem pod nadzorem instruktora;

-    zdaje egzamin państwowy odpowiednio przystosowanym pojazdem pod nadzorem egzaminatora.

Dla omawianej problematyki istotny jest także przepis zawarty w art. 150 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym: ,,Prawa jazdy i inne dokumenty uprawniające do kierowania pojazdami lub potwierdzające dodatkowe kwalifikacje i wymagania w stosunku do kierujących pojazdami wydane na podstawie dotychczasowych przepisów, zachowują ważność do czasu ich wymiany dokonywanej  na koszt osoby uprawnionej w zakresie na jaki zostały wydane."

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 czerwca 2006 r. (sygn. akt I OSK 933/05) stwierdził, że sama czynność wymiany prawa jazdy ma jedynie charakter czynności materialno-technicznej, a tryb wymiany prawa jazdy nie jest właściwy do wzruszenia prawomocnej decyzji w sprawie nabytych uprawnień do kierowania pojazdami. Zatem postępowanie w sprawie wymiany prawa jazdy nie jest równoznaczne z weryfikacją uprawnień kierowcy do kierowania pojazdami i jako takie nie znajduje uprawnienia w obowiązującym prawie. Sam brak dokumentu stwierdzającego zdolność do prowadzenia pojazdu lub też niedokonanie wymiany takiego dokumentu zarządzonego w trybie postępowania administracyjnego, w żadnym  przypadku nie może być więc oceniany przez zakłady ubezpieczeń jako równoznaczny z brakiem zdolności do prowadzenia pojazdu, a tym samym dający podstawy do odmowy  objęcia ochroną ubezpieczeniową zdarzeń powstałych w takich okolicznościach. 

Należy więc jednoznacznie stwierdzić, że wszczęcie postępowania regresowego przez zakład ubezpieczeń  wobec sprawcy szkody może dotyczyć wyłącznie sytuacji stwierdzenia faktycznego braku posiadania przez kierującego uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, a nie braku fizycznego braku blankietu prawa jazdy, bądź nie dokonania jego wymiany w terminie określonym w rozporządzenia Ministra Infrastruktury.

Odpowiedź na pytanie przygotował r.pr w BRU Aleksander Daszewski. Aktualizacji dokonała Małgorzata Więcko - Tułowiecka, główny specjalista w BRU.