Odnosząc się do zagadnienia przedawnienia roszczeń o odszkodowanie, kierowanych do zakładów ubezpieczeń z tytułu umowy ubezpieczenia przekazujemy poniższe wyjaśnienia, które mają na celu w sposób przystępny wyjaśnić przedmiotową problematykę.

Przedawnienie roszczeń jest instytucją prawa, którą można określić jako możliwość uchylenia się przez dłużnika od zaspokojenia roszczenia po upływie określonego prawem terminu.  Po upływie określonego w ustawie terminu przedawnienia zakład ubezpieczeń może więc skutecznie odmówić wypłaty odszkodowania, również przed sądem. Wyjątkiem od powyższej reguły jest sytuacja, w której podmiot przeciw któremu roszczenie przysługuje, zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia - co jest jednakże zachowaniem wyjątkowym, szczególnie gdy taki podmiot reprezentowany jest przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego (radcę prawnego, adwokata).

Należy pamiętać, iż zgodnie z przepisami prawa nie uwzględnia się upływu przedawniania z urzędu - strona która chce się zwolnić z odpowiedzialności w związku z przedawnieniem roszczeń musi w postępowaniu taki zarzut podnieść. Generalna zasada przedawnienia roszczeń z umów ubezpieczenia uregulowana jest w art. 819 § 1 k.c., który stanowi, że roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem lat trzech. Będą to umowy ubezpieczenia mienia (autocasco, ubezpieczenie mieszkania), czy też ubezpieczenia na życie, kosztów leczenia, następstw nieszczęśliwych wypadków itp. Natomiast wyjątkiem od generalnej zasady trzyletniego okresu przedawnienia są roszczenia z umów ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Zgodnie z brzmieniem art. 819 § 3 k.c., w wypadku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej termin roszczeń poszkodowanego wobec zakładu ubezpieczeń o odszkodowanie lub zadośćuczynienie przedawnia się z upływem okresu przewidzianego dla tego roszczenia w przepisach o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym lub niewykonaniem bądź nienależytym wykonaniem zobowiązania. Zgodnie z brzmieniem art. 442¹ § 1 k.c. roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych przedawniają się po upływie 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, nie później jednak niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. Przez pojęcie zdarzenia wyrządzającego szkodę należy rozumieć moment czasu, w którym ustaje działanie (zaniechanie) osoby odpowiedzialnej za wyrządzoną szkodę. Odmienny termin przedawnienia jest przewidziany dla roszczeń o naprawienie szkody wynikłej z przestępstwa, tj. zbrodni lub występku. Zgodnie z kodeksem karnym, zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat trzech albo karą surowszą natomiast występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc. Zgodnie z brzmieniem art. 442¹ § 2 k.c., roszczenia o naprawienie szkody wynikłej ze zbrodni lub występku ulegają przedawnieniu po upływie lat 20 od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Dodatkowo, zgodnie z brzmieniem § 3 ww. przepisu, w przypadku szkody na osobie przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Zgodnie z brzmieniem § 4 ww. przepisu, przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletniości.

Stosownie do ogólnych zasad prawa cywilnego, bieg przedawnienia przerywa się także przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, jak również przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje, oraz przez wszczęcie mediacji. Ponadto, co jest bardzo istotne dla terminu przedawnienia roszczeń wobec zakładu ubezpieczeń, to reguła zawarta w art. 819 § 4 k.c., zgodnie z którą bieg przedawnienia roszczeń o świadczenie przerywa się także przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem. W takich przypadkach bieg przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia. Należy także pamiętać o tym, iż datą, od której przedawnienie roszczeń rozpoczyna bieg na nowo jest udzielenie przez zakład ubezpieczeń pierwszej odpowiedzi, a kolejne odwołania biegu przedawnienia już nie przerywają. W konsekwencji, ani odwołania, ani kolejne odpowiedzi zakładu ubezpieczeń na te odwołania, nie mają już żadnego wpływu na bieg terminu przedawnienia. 

Dodatkowo, jeżeli chcecie Państwo rozszerzyć swoją wiedzę i uzyskać szerszy zakres informacji na omawiany wyżej temat zapraszamy do zapoznania się z następującymi opracowania i treściami:

- Ewa Kiziewicz - Przedawnienie roszczeń odszkodowawczych - art. 819 k.c. , 442 ze zn.1 k.c.

- Co to jest przedawnienie roszczeń i jak długo biegnie jego okres przy umowie ubezpieczenia a jak długo przy umowie ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych? W jakim czasie od wypadku mogę z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych skutecznie dochodzić roszczeń - słyszałem, że reguluje to instytucja przedawnienia ?

- Kiedy tzn. w jakim czasie przedawniają się roszczenia o zadośćuczynienie po śmierci osoby najbliższej ?

- Przedawnienie roszczeń z umowy ubezpieczenia (orzeczenia)

- Przedawnienie roszczenia w ubezpieczeniach OC (orzeczenia)

W razie ewentualnych problemów pojawiających się w toku likwidacji szkody zapraszamy również do skorzystania z porad ekspertów udzielanych podczas dyżurów telefonicznych. Dyżury te odbywają się od poniedziałku do piątku pod numerem telefonu: 22 333-73-28 w godzinach 8.00 - 16.00 oraz 17.00 - 19.00.

Opracowanie przygotował Aleksander Daszewski, r.pr. koordynator w Biurze Rzecznika Ubezpieczonych, aktualizacji i uzupełnień dokonała Ewa Kiziewicz, główny specjalista w Biurze Rzecznika Ubezpieczonych