Umowa pożyczki w rodzinie - na czym polega?

Umowa pożyczki w rodzinie definiowana jest przez Kodeks cywilny. Zgodnie z jego treścią podpisanie jej powoduje, że jedna ze stron zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną sumę pieniędzy lub innych rzeczy, druga strona zaś zobowiązuje się zwrócić ten sam przedmiot umowy w określonym czasie. 

Ustawa nie nakłada maksymalnej wysokości zobowiązania, jakie pożyczkobiorca może zaciągnąć od członków rodziny, dlatego kwota pożyczki zależna jest od ustaleń między nim a pożyczkodawcą.

Pożyczka w rodzinie należy do grupy pożyczek od osób prywatnych, w związku z czym obowiązuje ją ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych. Opłata podatku pozostaje natomiast po stronie pożyczkobiorcy. 

Wiele osób zastanawia się, czy lepszym rozwiązaniem będzie zaciągnięcie pożyczki od rodziny, czy podarowanie pieniędzy w formie darowizny. Podstawową różnicą między umową pożyczki prywatnej w rodzinie a umową darowizny jest jednak to, że darowizna jest bezzwrotną zapomogą udzielaną członkowi rodziny dobrowolnie. W tym przypadku nie istnieje obowiązek spłaty zobowiązania, tak jak ma to miejsce przy pożyczce. 

Darowiznę obowiązuje również podatek od darowizn i spadków, który w porównaniu do PCC przyjmuje znacznie wyższą wartość. Możliwe jest zwolnienie z podatku darowizny, jeżeli pożyczka nie przekracza odgórnie ustalonych progów w poszczególnych grupach podatkowych. Wobec tego darowizna będzie opłacalna wtedy, jeśli jej wysokość nie przekroczy 9637 zł. 

Ponadto zdarza się, że umowa darowizny wymaga sporządzenia jej w formie aktu notarialnego. Będzie mieć to miejsce w sytuacji, gdy jej przedmiotem jest nieruchomość.

Umowa pożyczki od rodziny może zostać zawarta w dowolnej formie: pisemnej lub ustnej. Jeżeli natomiast jej wysokość przekracza 1000 zł, wówczas obowiązkowo należy sporządzić umowę w formie pisemnej. Taka forma jest również bezpieczniejsza, ponieważ pozwala jasno określić zasady zobowiązania, a tym samym uniknąć nieporozumień w sprawie terminowej spłaty.

Jak wygląda wzór umowy pożyczki w rodzinie? Nie istnieje odgórnie ustalona standardowa umowa. Powinna być ona sporządzona w dwóch jednogłośnie brzmiących egzemplarzach. Ponadto, muszą się w niej znaleźć informacje, takie jak:

• dane obu stron wraz z określeniem stopnia ich pokrewieństwa,
• data i miejsca zawarcia umowy,
• wskazanie przedmiotu umowy,
• sposób przekazania pożyczki,
• formę, zasady i termin zwrotu pożyczki,
• warunki wypowiedzenia umowy,
• podpisy obu stron.

Jeżeli umowa nie ma przyjąć formy umowy pożyczki bez odsetek, konieczne będzie zawarcie w niej informacji o konsekwencjach braku terminowej spłaty zobowiązania. Należy dokładnie określić wysokość odsetek oraz zasady ich naliczania.

Stosownie do treści Ustawy z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych, podatkowi podlegać będzie umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do ich gatunku.

Oznacza to, że pożyczka udzielona od rodziny podlega opodatkowaniu od czynności cywilnoprawnych. Stawka podatku wynosi 0,5 proc., a obowiązek opodatkowania powstaje z chwilą zawarcia umowy pożyczki. 

Zgodnie z treścią Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych z opodatkowania zwolnione będą osoby należące do I grupy podatkowej. Będą to:

• zstępni,
• wstępni,
• rodzeństwo,
• pasierb, ojczym lub macocha.

Ponadto, aby uniknąć podatku od umowy pożyczki w rodzinie i jednocześnie uniknąć obowiązku zgłaszania jej do urzędu skarbowego, udzielone zobowiązanie nie może przekraczać 9637 zł. Nie jest to jednak jednorazowa wartość, a łączna wartość pożyczek udzielonych w ciągu 5 lat. Jeżeli wysokość pożyczki przekroczy tę kwotę, wówczas podatek 0,5 proc. naliczany będzie od wartości przekraczającej próg.

Jeżeli kwota pożyczki od najbliższej rodziny przekroczy 9637 zł, również możliwe będzie uniknięcie podatku, gdy zostaną spełnione następujące warunki:

• strony zawierające umowę muszą należeć do najbliższej rodziny,
• strony zawierające umowę muszą złożyć do urzędu skarbowego deklarację dla podatku PCC w terminie 14 dni od zawarcia umowy,
• pieniądze nie mogą być przekazane gotówką, a przelewem bankowym lub przekazem pocztowym. 

Pożyczka w rodzinie zgodnie z przepisami powinna być zgłoszona przez pożyczkobiorcę do urzędu skarbowego właściwego dla jego miejsca zamieszkania. Aby dokonać zgłoszenia konieczne będzie wypełnienie formularza PCC-3. Można to zrobić zarówno w urzędzie, jak i przez internet. 

Warto wiedzieć, że przekroczenie terminu 14 dni od daty zawarcia umowy i tym samym niezłożenie o czasie właściwego formularza, będzie skutkować pobraniem tzw. stawki sankcyjnej, której wysokość może wynieść nawet 20 proc. pożyczonej kwoty. 

Jeśli pożyczkobiorca ma dodatkowo obowiązek opłacenia podatku PCC, musi on samodzielnie obliczyć, ile w jego przypadku wyniesie podatek, a następnie podać wyliczoną kwotę w formularzu. Zapłacić podatek może natomiast w kasie urzędu lub bezpośrednio na konto bankowe organu podatkowego. 

Pożyczka od rodziny tak naprawdę może zostać przeznaczona na dowolny cel, zgodnie z wolą pożyczkobiorcy. Na spłatę zobowiązań finansowych, na cele mieszkaniowe, inwestycyjne, zakup sprzętu do domu, czy na bieżące wydatki. 

Pożyczki prywatne w rodzinie wiążą się z wieloma korzyściami głównie ze względu na to, że nie wymagają tak dużej liczby formalności, jak inne zobowiązania finansowe. Najczęściej korzystają z nich osoby, które nie mają zdolności kredytowej lub miały problemy ze spłatą poprzednich zobowiązań. Zaciągając pożyczkę od rodziny, nie muszą one martwić się sprawdzaniem zdolności w żadnej bazie. 

Pożyczkę od rodziny można zatem porównać do pożyczek bez BIK, jednak zobowiązanie zaciągnięte od członka rodziny nie wiąże się z żadną prowizją ani dodatkowymi opłatami.

Podsumowując, pożyczki od rodziny będą najbardziej opłacalne w pierwszej grupie podatkowej. Można wtedy uniknąć podatku, a tym samym zaciągnąć pożyczkę bez żadnych dodatkowych kosztów.