Centrum Unijnych Projektów Transportowych (CUPT) na prośbę money.pl przygotowało zestawienie inwestycji z największym dofinansowaniem z Unii Europejskiej, które w ciągu ostatnich pięciu lat zostały rozliczone z Brukselą lub są w trakcie tego procesu.
Innymi słowy, to te, które zostały dopuszczone do użytku, Wzięto pod uwagę wyłącznie inwestycje, które realizowały miasta lub gminy. Niejednokrotnie, co też warto podkreślić, po gigantycznych opóźnieniach i utrudnieniach dla mieszkańców.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Największe dotacje dla inwestycji samorządowych, które już rozliczono
Wśród projektów, które otrzymały największe dotacje z UE, a które już rozliczono, na pierwszym miejscu znalazł się pierwszy etap rozbudowy drogi krajowej nr 81 od węzła autostrady A4 z trasą nr 86 do budowanego węzła z ul. Armii Krajowej w Katowicach.
W tym przypadku mowa o lepszym dostępie do trasy szybkiego ruch i wyprowadzeniu ruchu z centrum miasta. Dofinansowanie UE, jak podaje CUPT, wyniosło ok. 244,18 mln zł, co pokryło 77 proc. wartości robót.
Jeśli chodzi o rozliczone projekty, to drugie co do wielkości dofinansowanie z Brukseli otrzymał zintegrowany system niskoemisyjnego transportu publicznego w Zielonej Górze. To inwestycja stricte w komunikację miejską opartą na elektrycznych autobusach.
Projekt uzyskał dotację w wysokości 184,5 mln zł, czyli 64 proc. jego wartości. Pieniądze te wydano na zakup m.in. elektrycznych pojazdów i infrastruktury do ich obsługi, ale i budowę węzła przesiadkowego, zadaszenia na dworcu PKP czy modernizacją wiaduktu.
Trzecie co do wielkości dofinansowanie uzyskał projekt rozbudowy ul. Igołomskiej w Krakowie - ok. 179,42 mln zł, co stanowi 55 proc. wartości inwestycji. Zakładała ona m.in. przebudowę infrastruktury pieszo-rowerowej, tramwajowej, kilku wiaduktów oraz estakad, a także poszerzeniu jezdni.
Największe dotacje, które czekają na rozliczenie
Przechodzimy do uruchomionych projektów, które dotąd nie zostały do końca rozliczone z Brukselą. W tej kategorii mowa o dużo większych sumach, a zatem i skali inwestycji realizowanych przez jednostkę samorządu
Dwa pierwsze miejsca w zestawieniu przygotowanym przez CUPT zajęła budowa drugiej linii metra w Warszawie. Ze względu na skalę przedsięwzięcia inwestycję podzielono na etapy. Trzeci uzyskał ponad 1,988 mld zł dotacji. Drugi - 1,845 mld zł. W obu przypadkach dotacje pokryły ok. 60 proc. zadeklarowanej wartości inwestycji.
Na trzecim miejscu inwestycji z największym dofinansowaniem, które nie zostało jeszcze do końca rozliczone, jest tunel drogowy w Świnoujściu. To samorządowy projekt, którego realizacją zajęła się państwowa Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. Dotacja wyniosła ok. 775,6 mln zł, co stanowi ok. 86 proc. wartości robót.
Mniejsze, ale wyróżnione inwestycje
Mniej kosztownych, ale bynajmniej nie mniej ważnych inwestycji lokalnych było więcej. Od kilkunastu lat co roku ich wpływ na lokalne społeczności jest oceniany w konkursie "Top inwestycji Komunalnych", organizowanego przez Polskie Towarzystwo Wspierania Przedsiębiorczości, wydawcę portalusamorządowego.pl.
W radzie konsultacyjnej konkursu zasiadają m.in. przedstawiciele rządu oraz Związku Powiatów Polskich. Analiza edycji z ostatniej kadencji samorządowców wskazuje, że ostatnie pięć lat obfitowały w inwestycje w transport publiczny, a także infrastrukturę dla pieszych i rowerzystów. Takie też były priorytety przy przyznawaniu dotacji unijnych.
Uwagę zwraca, chociażby to, że w polskich miastach zaczęły być na większą skalę budowane i modernizowane mosty dla pieszych i rowerzystów. Przykładem jest Opole lub Giżycko, które - podobnie jak w Świnoujściu - pozwoliły usprawnić przedostawanie się z jednego brzegu kanału wodnego albo rzeki na drugi.
Z myślą o odkorkowaniu miast, poprzez zachęcenie mieszkańców do zostawienia samochodów w garażach, były inwestycje w węzły przesiadkowe, których celem jest ułatwienie przesiadania się między różnymi środkami komunikacji zbiorowej. Zadanie to starają się spełniać inwestycje m.in. w Katowicach, Ustce czy Lublinie.
Słowo od eksperta
To wybrane inwestycje, które pokazują jednak, jakie inwestycje były wspierane przez Brukselę, a co za tym idzie - jakie były realizowane przez samorządy. Inna kwestia, której tutaj nie rozsądzamy, czy mówimy o zmianach trafionych.
Maciej Mysona, dyrektor kierujący projektami dotyczącymi rozwoju strategicznego miast oraz transportu kołowego w Zespole Doradców Gospodarczych TOR, w komentarzu dla money.pl zwraca uwagę, że samorządy wciąż mają z tym problemy. Dodajmy jednak, że jest ogólna ocena ostatnich pięciu dla Polski lokalnej, a nie odnosi się stricte wyżej wymienionych inwestycji.
Niestety, ale w obszarze nowych inwestycji transportowych dalej zauważalne jest przeznaczanie funduszy na budowę lub zakup infrastruktury, z pominięciem późniejszego aspektu funkcjonowania i utrzymywania niektórych przedsięwzięć. Np. kupujemy nowe autobusy, które są w ruchu tylko kilka godzin dziennie. Budujemy centra przesiadkowe, które stają się parkingami, ponieważ nie zatrzymują się na nich żadni przewoźnicy autobusowi" - komentuje Mysona.
Ekspert widzi jednak pewną poprawę. - Inwestycje infrastrukturalne w samorządach coraz rzadziej oznaczają megalomanię i stają się bardziej dopasowane do realnych potrzeb. Spowodowane jest to również, zwiększającymi się wymaganiami podczas procesu aplikacyjnego o środki przyznawane z Centrum Unijnych Projektów Transportowych. Trzeba zauważyć, że pomimo zwolnienia tempa inwestycyjnego, coraz większy nacisk kładzie się na systemowe oddziaływanie nowo powstałej infrastruktury - ocenia Mysona w rozmowie z money.pl.
Jacek Losik, dziennikarz money.pl