Czynny żal - jak napisać i do kiedy złożyć?

Czynny żal to instytucja, która polega na zgłoszeniu przez podatnika informacji o popełnieniu zabronionego czynu, zanim organ ścigania udokumentuje wystąpienie takiego zdarzenia. Jest to zatem przyznanie się do winy, zaprzestanie popełniania przestępstwa oraz zgłoszenie chęci uregulowania wszelkich spraw z Urzędem Skarbowym.

Złożenie czynnego żalu umożliwia wówczas powstrzymanie wszczęcia postępowania karno-skarbowego, a tym samym podatnik ma szansę na uniknięcie kary. Trzeba jednak wiedzieć, że czynny żal nie zwalnia z obowiązku uiszczenia należności. Podatnik nadal jest zobowiązany do zapłaty zarówno należności, jak i wynikających z nich odsetek. 

Czynny żal regulowany jest przez Ustawę z dnia 10 września 1999 roku Kodeksu karnego skarbowego, art. 16a. Stosownie do jej treści podatnik nie podlega karze za przestępstwo skarbowego lub wykroczenie skarbowe, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ściągania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. 

W czynnym żalu powinny znaleźć się informacje na temat:

• osoby, która popełniła czyn,
• charakteru popełnionego czynu,
• okoliczności współistniejących,
• osób współpracujących, które miały związek z popełnieniem zabronionego czynu,
• czy popełniony czyn został naprawiony, a jeśli nie to, w jakim terminie podatnik zobowiązuje się do jego naprawienia. 

Do pisma należy również dołączyć w konieczności potwierdzenie zapłaty opłacenia wymaganej należności lub przedmioty podlegające obowiązkowi, które nie zostały dopełnione, np. deklaracja roczna PIT. 

Czynny żal można złożyć na 3 sposoby. Pierwszym z nich jest droga tradycyjna, czyli złożenie dokumentu w formie pisemnej w siedzibie urzędu skarbowego. Drugą możliwością jest wysyłka dokumentu za pośrednictwem poczty. Jak natomiast złożyć czynny żal elektroniczne? W tym celu można skorzystać z e-Deklaracje lub e-Urzędu Skarbowego. Wówczas konieczne będzie posiadanie Profilu Zaufanego lub e-podpisu. Ponadto wysyłając czynny żal przez internet, należy pamiętać o pobraniu Urzędowego Poświadczenia Odbioru. 

Przepisy nie regulują, jaki jest termin na złożenie czynnego żalu. Aby był on skuteczny, trzeba jednak złożyć go, zanim organ skarbowy udokumentuje popełnienie przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.

Czynny żal można złożyć w sytuacjach dotyczących czynów zabronionych, takich jak wykroczenia skarbowe lub przestępstwa skarbowe, za które grozi kara grzywny lub pozbawienia wolności. Będzie to:

• niezłożenie deklaracji podatkowej PIT w terminie,
• niedokonanie płatności podatku lub wybór błędnego typu podatku,
• zastosowanie zwolnienia lub obniżonych stawek VAT, które w rzeczywistości nie przysługiwały podatnikowi,
• nierzetelnie prowadzenie ksiąg rachunkowych,
• niezapłacenie lub zapłacenie mniejszej kwoty podatku dochodowego, lub VAT,
• wyłudzenie zwrotu VAT,
• zatajenie przychodów,
• rozliczenie kosztów uzyskania przychodów, które na to nie pozwalają,
• niezapłacenie podatku od nieruchomości,
• niezłożenie sprawozdania finansowego,
• niezgłoszenie darowizny lub zgłoszenie jej po terminie.

Do tej pory podatnik, który chciał złożyć korektę JPK, aby uniknąć odpowiedzialności cywilnej oraz karnej, był on zobowiązany do jednoczesnego złożenia czynnego żalu. Wraz ze zmianami wprowadzonymi przez Polski Ład od 1 stycznia 2022 roku możliwe jest złożenie korekty Jednolitego Pliku Kontrolnego bez czynnego żalu. Osoby, które złożoną korektę deklaracji lub części ewidencyjnej przed upływem okresu powstania zobowiązania podatkowego, będą zwolnione z odpowiedzialności.

Warto wiedzieć, że złożenie czynnego żalu nie zawsze gwarantuje ochronę. Instytucja ta nie będzie skuteczna, jeżeli podatnik został już wezwany do organu podatkowego w związku z popełnionym czynem, kiedy wobec niego toczone jest już postępowanie kontrolne, lub gdy organizował grupę przestępczą, lub nakłaniał inną osobę w celu popełnienia przestępstwa skarbowego. Jeżeli podatnik złoży czynny żal po udokumentowaniu popełnionego czynu zabronionego, nie uniknie on odpowiedzialności. 

Jakie są warunki skuteczności czynnego żalu? Przede wszystkim podatnik musi złożyć go przed rozpoczęciem czynności służbowych ze strony Urzędu Skarbowego. Ponadto zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego musi być dokonane z zachowaniem właściwej formy, w szczególności podaniem w dokumencie wszelkich istotnych informacji na temat okoliczności popełnienia przestępstwa lub wykroczenia.