Cztery tematy tabu. Jest decyzja: o tym w kampanii ma być cicho

- Rzeczywiście, takie były ustalenia pomiędzy liderami wszystkich formacji koalicyjnych. Ale, jak widać, niektóre z nich złamano - przyznaje chcący zachować anonimowość ważny polityk obozu rządzącego, nawiązując tym samym do sytuacji z ustawą dotyczącą składki zdrowotnej.

O ile pierwsze podejście do składki (zmiany obowiązujące na 2025 rok) nie budziło większych emocji w koalicji, o tyle drugi krok (zmiany, które miałyby wejść w życie od 2026 roku) wyraźnie podzieliły koalicję. Z tego względu liderzy - Donald Tusk, Szymon Hołownia, Władysław Kosiniak-Kamysz oraz Włodzimierz Czarzasty - mieli ustalić, że tematu składki koalicja nie będzie poruszać w trakcie kampanii prezydenckiej, by nie wywoływać bratobójczej wojny politycznej.

Okazało się jednak inaczej. Polska 2050 postanowiła wrzucić temat ustawy składkowej na sejmową agendę. - Zrobili to, by Hołownia dostał tlenu w kampanii - ocenia jeden z naszych koalicyjnych rozmówców. Także z Platformy słyszymy, że to marszałek Sejmu zignorował uzgodnienia, by zyskać kampanijny atut. Aczkolwiek Koalicji Obywatelskiej było to na rękę, ponieważ to postulat, którym w swojej kampanii grał Rafał Trzaskowski.  

Ustawa, choć nie bez problemów, została przegłosowana i wylądowała na biurku prezydenta. Andrzej Duda wysyła dość wyraźne sygnały, że jest skłonny tę regulację zawetować - co, jak pisaliśmy, niespecjalnie zmartwi koalicję.

Wygląda na to, że pozostałych "trudnych" politycznie tematów nikt na razie nie odważy się podjąć. Chodzi przede wszystkim o kwestie aborcji i związków partnerskich. Choć w sprawie aborcji wykuty został wstępny kompromis. Miał on polegać na tym, że w zamian za przepuszczenie ustawy o kompromisie aborcyjnym, PSL poprze dekryminalizację aborcji zgłaszaną przez Lewicę. Ostatecznie scenariusz ten nie został zrealizowany. Temat uznano za zbyt gorący i grożący nakręceniem koalicyjnych napięć.

Dlatego finał poznamy po wyborach. - Najpierw pod obrady trafi projekt o kompromisie i tuż po nim nasz projekt o dekryminalizacji aborcji - słyszymy od polityka Lewicy. Do tego po kampanii KO i Lewica będą chciały wystąpić z propozycją głębszej liberalizacji aborcji do 12. tygodnia.

Hołownia zapewne chciałby głosować oba projekty, PSL może chcieć przegłosować przede wszystkim kompromis, a niekoniecznie dekryminalizację. Lewica nie chce kompromisu, tylko przynajmniej dekryminalizację, a KO pewnie wolałaby tylko dekryminalizację, bo sama złożyła swój projekt liberalizacji aborcji. Takie aborcyjne szachy 5D. Pytanie, czy ich skutkiem nie będzie wysadzenie obu kwestii w powietrze - zastanawia się polityk koalicji.

Podobnie jest z ustawą o związkach partnerskich, w przypadku której przez tygodnie trwały negocjacje między minister ds. równości Katarzyną Kotulą a ludowcami w sprawie kompromisu, ale punktem niezgody było to, gdzie związek miał być rejestrowany. W tej chwili prace nad nim zaczął Komitet Stały Rady Ministrów, więc zapewne także ta ustawa trafi do Sejmu najwcześniej po finale kampanii. - Ustawa o związkach partnerskich ma większe szanse na uchwalenie, bo to jest projekt rządowy i jest tylko jeden koalicjant do przekonania: PSL - wyjaśnia rozmówca money.pl z kręgów koalicyjnych.

Nieco innym przypadkiem jest ustawa o reformie szpitali. Została ona przejęta przez obecną koalicję po PiS i skorygowana, ale mimo to nadal budzi kontrowersje. Choć trafiła nawet pod obrady rządu, to nie została ostatecznie przyjęta. Ma się jej jeszcze przyjrzeć komitet stały.

Podobnie jak opisane wyżej projekty, budziła emocje w koalicji. Lewica był przeciwna zapisom, które miały umożliwić komercjalizację szpitali. Ustawa umożliwia przekształcania oddziałów, łączenie szpitali przez samorządy czy wprowadzanie planów naprawczych dla zadłużonych placówek. Poza uwagami dotyczącymi konkretnych zapisów, autorzy mogą się bać, że ustawa będzie łatwym celem do krytyki w kampanii, że kryje się za nią zamiar likwidacji szpitali. To był jeden z głównych powodów, dla których nie wychodził z nią w kampanii w 2023 r. rząd Mateusza Morawieckiego. I jak się okazuje, także obecna władza nie chce w tej sprawie stawiać "kropki nad i" w czasie kampanii. 

Innym przykładem kwestii mającej pozostać na kampanijnej bocznicy jest likwidacja Funduszu Kościelnego. Zespołowi, który ma przygotować to rozwiązanie, szefuje Władysław Kosiniak-Kamysz, jednak prace dalekie są od finiszu. To spowodowało, że o postulacie ostatnio przypomniała Lewica. Nikt się jednak nie kwapi, żeby podnosić ją w trakcie kampanii. 

Inaczej jest z ustawami sądowymi i statusem tzw. neosędziów. W sprawie ustaw dotyczących reformy sądownictwa (także do ruszenia dopiero po kampanii) wszystko zdaje się iść zgodnie z planem założonym przez koalicjantów. A zakłada on, by najważniejsze projekty ustaw były już przygotowane i przeprocedowane w takim stopniu, by nowy prezydent otrzymał gotowe do podpisania regulacje. Niekoniecznie jest to więc obszar, który mógłby skłócić koalicję. Bardziej chodzi o to, by przeczekać kadencję Andrzeja Dudy, który - przynajmniej według przypuszczeń rządzących - blokowałby te ustawy.

W minionym tygodniu Ministerstwo Sprawiedliwości opublikowało projekt mający na celu uregulowanie statusu kilku tysięcy tzw. neosędziów - o którym szczegółowo w niedawnej rozmowie z money.pl opowiadał wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur. - Minister Adam Bodnar konsultował sprawę z klubami. Teraz projekt trafił do zaopiniowania przez Komisję Wenecką. Jak wróci z uwagami, to sprawa zapewne wróci do politycznych negocjacji - tłumaczy rozmówca z resortu.

Marcin Duma, szef Instytutu Badań Rynkowych i Społecznych (IBRiS), pytany przez nas o koalicyjne zyski z trzymania tych kwestii obok kampanii, mówi, że chodzi nie tyle o polityczne zyski, ile o brak strat.

To jest kwestia tego, że nie będzie kłótni między koalicjantami. Nie będzie wrażenia chaosu. Dziś wśród wyborców istnieje poczucie, że jest bałagan, że oni się nie potrafią dogadać. A skoro tak, to "my, wyborcy, nie dostaniemy rzeczy, które mamy dostać". Omijanie kwestii spornych wydaje się odpowiedzią na to zagrożenie. Może nic nie robimy, ale przynajmniej się nie kłócimy - podkreśla Duma.

Jak dodaje, sposób uchwalenia składki zdrowotnej był testem tego, co by się działo przy głosowaniu każdej z tych drażliwych kwestii w kampanii. - W tym przypadku koalicję uratował właściwie PiS swoją absencją. A teraz wyobraźmy sobie, że w sprawie aborcji to już by tak łatwo nie poszło, bo pewnie nie poparłby jej PSL i ustawy by nie było. Do tego doszłaby jeszcze saga w mediach o tym, jak zachowa się Roman Giertych. Jaki jest sens robić sobie takie problemy w takim momencie? - ocenia Duma.

Wieczorem podczas debaty "Super Expressu" o kwestię tematów tabu w kampanii wyborczej, kandydata Koalicji Obywatelskiej zapytał Marek Jakubiak, powołując się na artykuł i ustalenia money.pl. Zapytał, czy jako prezydent podpisałby ustawę o legalizacji aborcji oraz o związkach partnerskich. - Tak, jestem za prawem do aborcji do 12 tygodnia. Tak, jeżeli chodzi o związki partnerskie, jestem za taką ustawą - odpowiedział Trzaskowski.

Tomasz Żółciak i Grzegorz Osiecki, dziennikarze money.pl