Kontrowersje wokół rozliczania wydatków na nabycie wierzytelności

Niewątpliwie wydatki na nabycie wierzytelności wykazują związek z przychodem, nabywca spodziewa się bowiem uzyskać przychody z tytułu spłaty wierzytelności przez dłużnika. Tym samym, podstawowa przesłanka przesądzająca o kwalifikacji wydatków do kosztów uzyskania przychodów zostaje spełniona (art. 15 ust. 1 ustawy o PDOP).

Zasadniczo, przychód z tytułu nabycia wierzytelności nastąpi dopiero w momencie uregulowania należności przez dłużnika. W związku z tym słusznym jest wniosek o kwalifikacji wydatków na nabycie wierzytelności do kategorii kosztów bezpośrednio związanych z przychodem. Wydatki te stanowią zatem koszt potrącalny zasadniczo w roku podatkowym, w którym zostały osiągnięte odpowiadające mu przychody (por. art. 15 ust. 4 ustawy o PDOP).

W pismach organów podatkowych prezentowany jest jednak niekorzystny dla podatników pogląd, zgodnie z którym w przypadku otrzymania jedynie części wierzytelności od dłużnika, podatnik jest uprawniony do rozpoznania kosztów uzyskania przychodów proporcjonalnie do udziału spłaconej kwoty (stanowiącej przychód podatnika) w kwocie całej nabytej wierzytelności (por. pismo Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 02.19.2010r., sygn. ILPB3/423-1091/09-2/EK).

Wydaje się jednak, iż stanowisko to nie jest uzasadnione w świetle przepisów ustawy o PDOP, a w szczególności art. 15 ust. 1 powołanej ustawy. Należy zauważyć, iż kosztami uzyskania przychodów mogą być wszelkie racjonalnie i gospodarczo uzasadnione wydatki. Ponadto, jak wynika z definicji kosztów zawartej w ustawie najistotniejsze znaczenie ma cel poniesionych kosztów. Przychód z tytułu egzekucji należności nie musi być osiągnięty w całej kwocie nabytej wierzytelności - z tego też względu strony transakcji zbycia wierzytelności zazwyczaj ustalają ceną niższą za jej zbycie niż wynosi jej wartość nominalna. W praktyce jest bowiem możliwe, iż dłużnik nigdy nie spłaci nominalnej wartości wierzytelności. Przyczyny braku spłaty nominalnej wartości wierzytelności mogą być co najmniej dwie.

KALKULATOR ODSETEK

Pierwszą z nich jest sytuacja ekonomiczna dłużnika. W praktyce dość często dokonuje się zbycia wierzytelności, której spłata jest utrudniona lub zagrożona. Podmiot nabywający taką wierzytelność uwzględnia to ryzyko, dążąc do ustalenia jak najniższego wynagrodzenia za wejście w prawa wierzyciela.

Drugą z przyczyn braku spłaty wartości nominalnej wierzytelności może być porozumienie z dłużnikiem. W praktyce zdarza się, że podmiot nabywający wierzytelności proponuje dłużnikowi umorzenie części zobowiązania w zamian za spłatę określonej części tegoż zobowiązania w określonym terminie.

Wjednym, i w drugim przypadku przyjęcie poglądu o proporcjonalnym rozliczaniu wydatków na nabycie wierzytelności prowadziłoby do tego, iż podatnik nie byłby uprawniony do rozpoznania w kosztach uzyskania przychodów pełnej wartości wydatku na nabycie wierzytelności, co z kolei stoi w sprzeczności z art.15 ust. 1 ustawy o PDOP. W świetle tego przepisu, podatnik może zaliczać do kosztów uzyskania przychodów wszelkie wydatki (pełne wydatki) wykazujące związek z przychodem. Interpretacja reguł o momencie potrącenia wydatków w kosztach uzyskania przychodów nie może naruszać tego podstawowego uprawnienia podatnika jakim jest rozliczenie w kosztach uzyskania przychodów pełnej wartości wydatku wykazującego związek z przychodem. Innymi słowy, na gruncie art. 15 ust. 1 ustawy o PDOP, niedopuszczalnym jest wniosek, że interpretacja reguł o momencie potrącenia wydatków w kosztach uzyskania przychodów może prowadzić do tego, iż nie wszystkie wydatki wykazujące związek z przychodem będą zaliczone do kosztów uzyskania
przychodów.

Z powyższych względów wydaje się, iż pogląd o proporcjonalnym rozliczeniu kosztów związanych z nabyciem wierzytelności jest nieuprawniony. Ponieważ wydatki na nabycie wierzytelność zachowują związek z przychodem, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o PDOP, jednocześnie należy je bezpośrednio wiązać z przychodami z tytułu spłaty wierzytelności, zaś brakuje argumentów natury prawnej za stosowaniem proporcjonalnego rozliczenia kosztów, to naszym zdaniem, już w chwili dokonania przez dłużnika nawet częściowej spłaty kwoty wierzytelności, podatnik jest uprawniony do odniesienia w koszty uzyskania przychodów całej sumy wydatków poniesionych na nabycie danej wierzytelności.

Takie stanowisko wyraził również Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w piśmie z dnia 25.06.2009 r., sygn. IPPB3/423-242/09-3/JB. Niestety, pogląd ten nie jest stanowiskiem dominującym w orzecznictwie organów podatkowych. W związku z tym, podatnika rozliczający wartości wydatków na nabycie wierzytelności w omówiony powyżej sposób nie może całkowicie wykluczyć ryzyka sporu z organami. W ewentualnym sporze, podatnik nie będzie jednak pozbawiony argumentów uzasadniających rozliczenie pełnej kwoty wydatków na nabycie wierzytelności w dniu uzyskania spłaty wierzytelności, w tym w dniu uzyskania pierwszej spłaty (w przypadku spłat częściowych).